اثر زوال درختان بلوط ایرانی (.Quercus brantii Lindl) بر مشخصه های خاک رویشگاه (مطالعه موردی: کوهمره سرخی، استان فارس)

پدیده زوال بلوط مهم ترین چالش اکوسیستم های جنگلی زاگرس در دهه اخیر محسوب می شود. با توجه به اهمیت ویژگی های فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک در عملکرد اکوسیستم های جنگلی، اثر زوال درختان بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl.) بر مشخصه های خاک در جنگل های کوهمره سرخی استان فارس بررسی شد. دو قطعه یک هکتاری (100×100 متر) دچار زوال در دو جهت شمالی و جنوبی و همچنین دو قطعه در نواحی سالم در جهت های متناظر انتخاب شدند. در فصل بهار، نمونه های خاک با روش نمونه برداری منظم از چهار توده مذکور و از عمق 10-0 سانتی متری جمع آوری و ویژگی های بافت خاک، محتوای رطوبت، واکنش خاک، هدایت الکتریکی، کربن آلی، ازت کل، پتاسیم و فسفر قابل استفاده و همچنین تنفس میکروبی پایه و برانگیخته و پتانسیل نیتریفیکاسیون اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که واکنش خاک، درصد مواد آلی، کربن آلی و ازت خاک بین توده های سالم و دچار زوال فاقد اختلاف معنی دار آماری بود. در مقابل، رطوبت خاک (حدود 4-3 برابر)، هدایت الکتریکی (حدود 29-28 درصد) و مقدار فسفر (حدود 5-4 برابر) و پتاسیم (حدود 2 برابر) در خاک توده های شاهد به مراتب بیشتر از توده های دچار زوال بود. بیشترین تنفس برانگیخته خاک به ترتیب در توده های شاهد جنوبی، شاهد شمالی و زوال شمالی با مقادیر 06/2، 67/1 و 38/1 (میلی گرم دی اکسید کربن منتشرشده به ازای 100 گرم وزن خشک خاک در یک ساعت) ثبت شد. در مقابل، روند توجیه پذیری برای تنفس میکروبی پایه مشاهده نشد. پتانسیل نیتریفیکاسیون نیز تحت تاثیر پدیده زوال قرار نگرفت. از یافته های این تحقیق می توان استنباط کرد که تاکنون عناصر غذایی خاک تحت تاثیر زوال درختان کاهش شدیدی نداشتند. به نظر می رسد که در کوتاه مدت، ریزش شاخ وبرگ خشکیده درختان دچار زوال تا حدودی می تواند کمبود مواد آلی خاک را جبران کند، اما پیش بینی می شود که با گذشت زمان و تضعیف بیشتر درختان، کاهش کیفیت خاک در بلندمدت محسوس تر خواهد بود. در انتها، پایش فون میکروبی و آنزیم های خاک در توده های سالم و زوال یافته پیشنهاد می شود.