معماری دست کند روستای بابا در طارم سفلی

فضاهای معیشتی با کاربری های مختلف در معماری روستایی ایران از اشکال متنوعی برخوردار است. یکی از این گونه فضاها، فضاهایی است که برای نگهداری دام ساخته می شود. این فضاها به صورت مستقل و یا در پیوند با بافت روستاها شکل گرفته اند. فضاهای دامی با معماری آزاد و یا معماری دست کند ایجاد شده اند. در سال 1397 مجموعه ای از فضاهای دست کند در روستای بابا واقع در منطقه کوهستانی طارم سفلی از توابع شهرستان قزوین برای نخستین بار مورد شناسایی نگارنده قرار گرفت. در داخل دره و بر دامنه صخره ای روستای بابا، هفت فضای دست کند با فاصله اندکی نسبت به یکدیگر و تقریبا در یک راستا ایجاد شده است. ساختار معماری آنها مشابه و از یک راهرو، ورودی کوتاه و اتاقی بزرگ با پوشش تاق آهنگ تشکیل شده است. راهرو ورودی بنا ترکیبی از لاشه سنگ های خشکه چین و دست کند و بقیه فضاها به صورت دست کند ساخته شده است. همچنین دو فضا از طریق دالانی کوتاه در کنار ورودی، به یکدیگر مرتبط و سایر فضاها مستقل هستند. اتاق ها فاقد نورگیر هستند و تنها از طریق ورودی به فضای خارج راه می یابند. در طول دیوارها و نیز در زوایای اتاق ها، تاقچه ها و حفره هایی کنده شده است. بر سطوح داخلی آنها آثار اندود گچ و نیز در لبه آنها بازوی گلی دیده می شود. همچنین بقایایی از سکو های سنگ چین همراه با ملات گل در طول دیوار اتاق ها امتداد یافته اند. مقاله حاضر به شیوه توصیفی _ تحلیلی تلاش می کند ضمن معرفی این آثار نویافته و شناخت ویژگی های آن، جایگاه آن را در معماری روستایی تبیین نماید. بررسی و تحلیل فضاهای معیشتی روستا نشان می دهد که مجموعه معماری دست کند روستای بابا در زمره فضاهای دامی و به عنوان آغل احشام در فصول سرد سال مورد استفاده بوده است. در ساخت این فضاها از الگوی مشابهی بهره برده شده و نمونه شاخصی برای شناخت آغل های مناطق سردسیر و کوهستانی است. نتایج این پژوهش برای شناخت الگوهای بومی معماری در مطالعات تاریخ معماری روستایی، قوم باستان شناسی و سایر حوزه های علوم انسانی و اجتماعی سودمند خواهد بود.