القاء پلی پلوئیدی با استفاده از کلشی سین و شناسائی آن از طریق ویژگی های سیتولوژیکی در گل سوسن (Lilium dandie)

بهنژادگران همواره به دنبال منابع ایجاد تنوع در گیاهان مختلف هستند. از آنجا که جهش های خود به خودی در گیاهان به ندرت اتفاق می افتد، تولید جهش یافته های القایی روش مناسب تری برای ایجاد تنوع در گیاهان محسوب می شود. لذا دستورزی سطح پلوییدی از طریق موتاژنها به ویژه موتاژن های شیمیایی در سلول های سوماتیکی امکان بهنژادی به منظور تولید واریته-های جدید و با صفات برتر و مطلوب در بسیاری از گونه های گیاهی را موفقیت آمیزتر نموده است. گونه های گیاهی با بیش از دو سری کروموزومی (پلی پلویید) به علت افزایش تنوع ژنتیکی در سلسله گیاهان در سازگار کردن بهتر آنها در محیط های جدید، تکامل طبیعی و بهنژادی گیاهان از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند. بر همین اساس پژوهشی به منظور القای پلی پلوییدی از طریق کلشی سین بصورت درون شیشه ای در یکی از گونه های جدید هیبرید آسیایی گل سوسن (Lilium dandie) انجام گرفت که دارای پتانسیل بالای زینتی و دارویی می باشد.

در این آزمایش فلس های سوخک درون شیشه ای در قالب طرح کاملا تصادفی به صورت فاکتوریل در غلظت-های مختلف محلول کلشی سین (01/0، 05/0 و 1/0 درصد) به مدت 6، 12 و 24 ساعت تیمار گردید سپس نمونه های فلسی جهت باززایی و رشد عادی در محیط کشت بدون تنظیم کننده های رشدی واکشت شدند. پس از بررسی میزان زنده مانی، سطح پلوییدی گیاهچه های باززایی شده از طریق شمارش مستقیم تعداد کروموزوم های مریستمی نوک ریشه ها تعیین گردید. طول، عرض و تراکم روزنه برگ با استفاده از تکنیک لاک بی رنگ و شمارش مستقیم تعداد کلروپلاست سلولهای محافظ روزنه در برگ های بالغ و توسعه یافته به عنوان فاکتورهای سیتولوژیکی و بین گیاهچه های شاهد (دیپلویید) و پلی پلویید (تریپلویید) مورد مقایسه قرار گرفت وزن تر گیاهچه ها با استفاده از ترازو و شاخص های مورفولوژیکی طول و عرض برگ و طول ریشه نیز از طریق خط کش دقیق اندازه گیری شد.

بررسی نتایج نشان داد که با افزایش غلظت و مدت زمان تیمار ریزنمونه های فلسی با کلشی سین میزان زنده مانی آن ها کاهش یافت، کلشی سین در القاء پلی پلوییدی (تریپلوییدی) گل سوسن کاملا کارآمد و موثر بوده و بیشترین میزان پلی پلوییدی (%55/24) در مدت زمان 12 ساعت اتفاق افتاد و بالاترین ضریب بهره وری نیز در این مدت زمان از تیمار %01/0 کلشی سین به دست آمد. در گیاهچه های پلی پلویید نسبت به شاهد (دیپلویید) تراکم روزنه بطور معنی داری کاهش یافت در حالی طول روزنه و تعداد کلروپلاست های موجود در سلول محافظ روزنه همبستگی مثبتی با افزایش سطح پلوییدی نشان داد. شاخص های وزن تر و ویژگی های مورفولوژیکی طول و عرض برگ و همچنین طول ریشه در گیاهچه های پلی پلویید در مقایسه با گیاهچه های شاهد بطور معنی داری افزایش نشان داد.

کاربرد کلشی سین در القاء پلی پلوییدی در گل سوسن کاملا موفقیت آمیز بوده و بیشترین بهره وری پلی پلوییدی (%85/42) در مدت زمان 12 ساعت تیمار بهینه شد. تراکم پایین و طول بیشتر روزنه و همچنین تعداد کلروپلاست بالای سلولهای محافظ روزنه در گیاهچه های پلی پلویید نسبت به دیپلویید، شاخص خوبی برای غربال گری گیاهچه های پلی پلویید می باشد. شاخص های وزن تر و ویژگی های مورفولوژیکی طول و عرض برگ و طول ریشه گیاهچه ها با افزایش سطح پلوییدی افزایش می یابد.