ادراک و شناخت نوجوانان از مفهوم عاملیت: مطالعه ی پدیدارشناسانه

انسان موجودی پیچیده و صاحب اراده و اختیار است. عاملیت انسانی نیز بدین معنی است که انسان می تواند از طریق فرایند تفکر، انگیزه و عمل بر شرایط زندگی خود کنترل داشته باشد. عاملیت سازه ای چندوجهی است که در فلسفه، جامعه شناسی و روان شناسی، موضوع بحث و پژوهش شده است. هدف پژوهش حاضر، شناسایی ادراک مفهوم عاملیت در میان نوجوانان شهر تهران است. با استفاده از روش پژوهش کیفی از نوع پدیدارشناسانه، 14 نفر (7 دختر و 7 پسر) از نوجوانان 18-15 ساله شهر تهران در سال 1396 به شیوه نمونه گیری هدفمند، انتخاب شدند و به مصاحبه نیمه ساختاریافته پاسخ دادند. سوالات مصاحبه مبتنی بر چارچوب نظری پژوهش در سه مرحله طراحی و تصحیح شد. همچنین داده ها با استفاده از روش هفت مرحله ای کلایزی تجزیه و تحلیل شد. یافته های پژوهش نشان داد نوجوانان درک ناقصی از مفهوم عاملیت دارند. همچنین ادراک عاملیت مشروط، انگاره مثبت به توانمندی خود، هدفمندی کوتاه مدت، آینده نگری بسیط و یک جانبه، مشورت با دیگران، بررسی تک بعدی انتخاب، عمل به انتخاب در صورت نبودن مانع، خودارزیابی مشروط و برنامه ریزی به عنوان ویژگی های عاملیت در میان نوجوانان شهر تهران شناسایی شدند. درمجموع نتایج پژوهش نشان دهنده عاملیت ضعیف در میان نوجوانان است. همچنین نوجوانان دارای عاملیت تفویضی هستند. بدین معنا که به تنهایی نمی توانند بر تصمیم ها و محیط خود اثرگذار باشند؛ بنابراین در مواجهه با موقعیت های انتخابی، تنها با اتکا به دیگران می توانند تصمیم گیری کنند. بدین ترتیب می توان گفت نوجوانان بر دیگران تکیه می کنند تا به نتایج مطلوب و مطمین خود دست یابند.