گونه شناسی و گاهنگاری سلادن های بدست آمده از بررسی باستان شناختی دشت سیرجان

سلادن یکی از گونه های سفالی ارزشمند دوران اسلامی است که از قرن سوم  تا قرن یازدهم هجری قمری از چین به ایران وارد شد و به دلیل استقبال از آن، از قرن 8 ه‍.ق. به بعد در مراکزی همانند کرمان، سلطانیه و اصفهان تولید می شده است. این گونه سفالی طی کاوش ها و بررسی های باستان شناختی از محوطه هایی واقع در کرانه ها و سواحل خلیج فارس و حتی مناطق داخلی فلات ایران به دست آمده است. دشت سیرجان در جنوب شرقی ایران، ازجمله مناطقی است که طی بررسی سطحی باستان شناختی در سال 1397، سلادن های متنوعی از سطح محوطه های آن جمع آوری شد. پرسش های مطرح در این پژوهش عبارتنداز: ویژگی های فنی سلادن های مکشوف از دشت سیرجان چیست؟ این گونه سفالی به کدام دوره یا دوران اسلامی تعلق دارند؟ همه سلادن ها وارداتی از چین هستند یا می توان نشانه هایی از وجود تولید محلی در آن ها یافت؟ کدام یک از گونه های سلادن در این مجموعه قابل شناسایی است؟ هدف از این پژوهش معرفی و بررسی سلادن های مکشوفه از دشت سیرجان به لحاظ گاهنگاری و گونه شناسی (نوع و تکنیک تزیین، تکنیک و کیفیت ساخت، فرم ظروف، خمیره و آمیزه) است. پژوهش به صورت میدانی و کتابخانه ای و با رویکرد توصیفی-تحلیلی و تطبیقی به انجام رسید. نتایج حاصل از مطالعه و مقایسه تطبیقی مجموعه موردمطالعه نشان داد که سلادن های موضوع تحقیق را می توان به لحاظ گونه شناسی در شش گونه: یویه، لانگ چوآن، دوسون، مارتابان، جینگ دژن و گوانگ دونگ دسته بندی نمود؛ هم چنین مشخص گردید که این اشیاء در بازه زمانی قرن سوم هجری قمری تا دوره صفوی از کشور چین و به احتمال زیاد ازطریق سواحل جنوبی خلیج فارس به این منطقه وارد شده است. از تعداد 108 قطعه سلادن مورد پژوهش، دو قطعه متعلق به دوره صفوی بوده و تولید محلی هستند؛ هم چنین سلادن های موردمطالعه با سلادن های به دست آمده از محوطه های مهروبان، شهر حریره کیش، منطقه هرموز قدیم، شهر کهن جیرفت، بافت تاریخی یزد، بندر بتانه (نجیرم)، فیروزآباد فارس، عسکرمکرم، مجموعه سفال های ویلیامسون، جلفار و راس الخیمه کاملا قابل مقایسه هستند.