آسیب شناسی برنامه درسی کار وفناوری در مقطع متوسطه اول: مطالعه کیفی

پیشینه و اهداف

 حوزه تربیت و یادگیری کار و فناوری از حوزه های یازده گانه ای است که در برنامه درسی ملی لحاظ شده و شامل کسب مهارت های عملی برای زندگی کار آمد و بهره ور و کسب شایستگی های مرتبط با فناوری علوم وابسته، به فناوری اطلاعات و ارتباطات است. یکی از مبانی اصلی اصلاح برنامه درسی در قرن بیستم روند افزایش آموزش فناوری می باشد. این شایستگی برای تربیت فناورانه و زندگی سالم در فضای مجازی و نیز آمادگی ورود به حرفه و شغل در بخش های گوناگون اقتصادی و اجتماعی ضروری اند. با توجه به آموزه های اسلامی، کار و اشتغال از ارزش تربیتی برخوردار است و انسان از طریق کار، شخصیت وجودی خویش را صیقل می دهد، هویت خویش را تثبیت می کند و زمینه ارتقای وجودی خویش را مهیا و امکان کسب روزی حلال برای پاسخگویی به نیازهای جامعه را فراهم می آورد. مراحل دیگر برای توسعه حداقل مهارت ها آموزش طراحی و فناوری در مدارس است. آموزش فناوری، کار و مهارت آموزی باعث پیشرفت فردی، افزایش بهره وری، مشارکت در زندگی اجتماعی و اقتصادی، کاهش فقر، افزایش درآمد و توسعه یافتگی خواهد شد. باید در نظر داشت که آسیب شناسی فرایندی است نظام مند از جمع آوری داده ها به منظور تعامل اثربخش و سودمند در راستای حل مشکلات، چالش ها، فشارها و محدودیت های محیطی در اجتماعی می باشد. در واقع آسیب شناسی برنامه درسی کار و فناوری می تواند در تعیین موانع، نقاط ضعف و قوت و تعیین فرصتها و تهدیدها و ارایه استراتژیهای مناسب کمک کند. همچنین تضمین کیفیت در آموزش کار و فناوری مهمترین اولویت هستند که در  توسعه و  بهبود برنامه های آموزش کار آفرینی، انتخاب شغل و رشته های کاربردی و متنوع تاثیرگذار خواهند بود. اگر کیفیت برنامهدرسی کار و فناوری به صورت سیستماتیک مورد بررسی  قرار نگیرد، علم کارآفرینی که نیاز اساسی کشور در عصر حاضر می باشد؛ توسعه نخواهد یافت. هدف پژوهش حاضر شناسایی آسیب های موجود در اجرای برنامه درسی کار و فناوری می باشد.

این پژوهش کیفی و از نوع پدیدارشناسی بود که با استفاده از ابزار مشاهده مشارکتی و مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شده است. جامعه پژوهش حاضر تمامی معلمان کار و فناوری مناطق مختلف کشوری بود که 20 نفر از آنان از طریق نمونه گیری در دسترس تا رسیدن به اشباع نظری انتخاب شد و با آنان مصاحبه نیمه ساختاریافته صورت گرفت و همچنین کلیه دانش آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه اول شهرستان بهارستان بود که تعداد 80 نفر از آنان از طریق نمونه گیری در دسترس انتخاب شد و با آنان مصاحبه گروهی در گروه های 6 الی 8 نفر صورت گرفت. آنگاه متن مصاحبه ها به روش 7 مرحله ای تجزیه و تحلیل شد.

یافته های پژوهش نشان داد که از دیدگاه معلمان آموزش کار وفناوری، در پنج مقوله "محدودیت، عوامل اجتماعی، عدم کفایت ساختاری، استراتژی های انگیزه ساز و برنامه ریزی درسی"  با ده مضمون فرعی و از دیدگاه دانش آموزان در سه مقوله "عوامل اجتماعی، استراتژی های انگیزه ساز و برنامه ریزی درسی " با یازده مضمون فرعی آسیب پذیر می باشد.

اجرای برنامه درسی کار و فناوری از دیدگاه معلمان و دانش آموزان با مشکلات و آسیب های عدیده ای روبرو می باشد لذا توجه به بسترسازی شرایط لازم برای اجرای روش های کارآمد برنامه درسی کار و فناوری؛ نقش بی بدیلی را در پرورش نسلی کار آفرین ایفا می کند. از این رو لازم است سیاستگذران و دست اندرکاران آموزشی توجه بیشتری را معطوف به اجرای صحیح این برنامه درسی داشته باشند. سیاستگذران و دست اندرکاران آموزشی توجه بیشتری را معطوف به اجرای صحیح این برنامه درسی داشته باشند. در راستای این پژوهش پیشنهادهای کاربردی زیر ارایه می گردد: دوره های ضمن خدمت مناسب برای معلمان در خصوص آموزش کامل مهارت ها و پودمان ها برگزارگردد. تامین بودجه لازم برای تجهیز کامل مدرسه به امکانات لازم برای انجام فعالیت ها؛ محتوای برنامه درسی با توجه به نیازهای دانش آموزان و امکانات مدرسه نیز مورد بازبینی مجدد قرار گیرد تا بستر لازم برای ارتباط با زندگی واقعی دانش آموزان فراهم شود، ایجاد چارچوب و معیاری مشخص برای ارزشیابی دانش آموزان.