تقویت حس تعلق دانش آموزان به مدرسه با تاکید بر قابلیت های فضایی دبستانها

پیشینه و اهداف:

 «حس تعلق» در معماری در تعامل بین انسان و محیط در روانشناسی محیط و طراحی محیطی شکل گرفته است. با تعمیم مفهوم تعلق بر اساس فرهنگ دهخدا، یکی از وجوه حس تعلق به معنای متعلق دانستن خود به مکان و اجتماعی است که هویت انسان با وجود آن ها تعریف می گردد. در کودکان، حس تعلق به خانواده و خانه به عنواننهادهای فطری وابستگی عاطفی و مکانی کودک، در نقطه اوج مفهوم دلبستگی قرار دارند. پس از آنکه کودکان در مدرسه حضور می یابند، خانواده و معلمین و همچنین مکان و کالبد مدرسه ما به ازای دومین نهاد اجتماعی و فیزیکی بایستی ادامه دهنده و تکمیل کننده حس تعلق اجتماعی و مکانی باشد. اهمیت مفهوم حس تعلق برای دومین مکانی که دانش آموزان، زمان زیادی را در آن سپری می کنند بسیار است. مقاله حاضر ضمن بیان مفهوم حس تعلق دانش آموزان دبستانی به مدرسه، به بیان و تحلیل قابلیت های فضایی و پیشنهادهای مولفه های کالبدی مدارس در تقویت حس تعلق می پردازد. هدف پژوهش تقرب به راهبردهایی کالبدی در جهت ارتقای مولفه های تقویت حس تعلق کودکان به مدارس خود می باشد.

روش تحقیق، کیفی و روش جمع آوری داده ها اسنادی است. روش تحلیل داده ها، تحلیل محتوای تصاویر و تجربه از نزدیک برخی از نمونه های موردی است و روش نمونه گیری منوط به منطق در دسترس بودن نمونه هاست. در مقایسه تطبیقی، فصل مشترک مدارس داخل و خارج در تکیه بر فضای باز است.

وجه تمایز مدارس خارج از کشور، توجه به قابلیت های فضا در به رسمیت شناختن حق جولان دانش آموزان، تقویت تعاملات اجتماعی آنان و راحتی و امنیت فیزیکی کودکان است. وجه تمایز مدارس داخل کشور، وجود فضای بسته چندمنظوره با سبقه مذهبی و فضای باز چندمنظوره با سبقه ورزشی تفریحی است.

ویژگی خاص تعلق اجتماعی دانش آموزان ایرانی به مدارس خود تحت تاثیر عامل سبقه فرهنگی-مذهبی مدارس است که خود زیرساختی برای یافتن محمل هایی در تقویت روابط و تعاملات اجتماعی دانش آموزان با یکدیگر و با معلمان در خانواده دوم مدرسه است. به این ترتیب مشارکت بیشتر دانش آموزان از وجه اجتماعی عامل مهم و به نوعی تضمینی برای بالا بردن حس تعلق آنان به مدرسه تلقی می گردد و مدارس بایستی قابلیت های کالبدی خود را در جهت اجتماع پذیری بیشتر دانش آموزان و معلمان به عنوان اعضای خانواده مدرسه فراهم سازند. همچنین با توجه به اهمیت نقش فضاهای باز مدارس، بایستی با باز-طراحی حیاطهای مدارس، ایجابات امن و راحت و جولان دانش آموزان را در آنها احیا نمود. پیشنهاد بر این است برای ارتقای مولفه های تقویت حس تعلق در مدارس کشور، مولفه های کالبدی همچون تعریف مناسبتر ورودی، دیوارهای وصل با محله، حیاط دبستان، راهروهای پویا، فضاهای چندمنظوره با کیفیت و کلاس ها در مقام نظر، بازنگری شود و در مقام عمل، باز-طراحی صورت بگیرد.