شناخت عوامل موثر بر افزایش سطوح معنایی دریافتی دانش آموزان و رابطه آن با وضعیت مطلوب آنان

پیشینه و اهداف :

فضاهای آموزشی که بخش عمده ای از زمان روزانه دانش آموزان را به خود اختصاص می دهد، صرفا به منظور برآورده سازی نیازهای آموزشی به وجود نمی آید، بلکه باید وجوه گوناگون کنش های متقابل دانش آموزان و محیط کالبدی را در برگرفته و همچنین حس تعلق به محیط مدرسه را موجب شود، زیرا که این حس موجب پیوند فرد با مکان خواهد شد. چنانچه دانش آموزانی که در این محیط های آموزشی مشغول تحصیل هستند، معنای حاکم بر آن را ادراک نمایند، می توانند با آن محیط ارتباط بهتری برقرار نمایند. امروزه بررسی حس تعلق در مدارس کمتر مورد توجه بوده است و بیشتر نیاز های آموزشی دانش آموزان در آنها مد نظر قرار می گیرد. پرداختن به این امر ویژه و بررسی این مورد در دانش آموزان مقطع دبیرستان به واسطه رفتار آگاهانه آنها بسیار حایز اهمیت است.  امروزه رابطه تعلق آمیز دانش آموزان و فضای مدارس، بسیار حایز اهمیت است؛ از این رو شناخت مولفه های موثر محیط هدف پژوهش حاضر است. به نظر می رسد یکی از عوامل موثر بر این رابطه توجه به معنای محیط است.

گردآوری داده ها از طریق روش پیمایشی صورت پذیرفته است، به این صورت که هم از پرسشنامه های گوناگون، هم از مشاهده مستقیم و پیاده کردن مشاهدات بر روی نقشه استفاده شده است. روش پژوهش با توجه به سوال های باز ترکیبی از نوع متوالی است. مرحله تجزیه و تحلیل نیز، با اتکا بر نتایج حاصل از پرسشنامه، به شناخت رابطه آنها با خصوصیات فضا می پردازد.

جهت گردآوری داده ها، از روش پیمایشی و طرح پرسشنامه های باز و بسته و مشاهده مستقیم و ثبت رفتار دانش آموزان توسط پژوهشگر و نگرش سنجی از دانش آموزان دوره دبیرستان و در مدارس غیرانتفاعی تغییر کاربری یافته، در منطقه 1 شهر تهران استفاده گردید. پرسشنامه در 6 بخش کیفی تدوین و مورد تحلیل قرار گرفت.

نتایج پژوهش نشان می دهد تاثیر ویژگی های فرمی - فضایی مدارس به واسطه داشتن قابلیت های معنایی بر احساس تعلق دانش آموزان از سایر مولفه های محیطی بیشتر است. به عبارت دیگر در بین سطوح مختلف معنای محیط، سطح چهارم و پنجم معنا که سطح نشانه ای معنا قلمداد می شود، از سطوح دیگر معنا برای دانش آموزان مهم تر است؛ و علت آن عمدتا ریشه در معانی ارزشی و عاطفی فضا دارد. در واقع میان سطوح معنایی حاصل از فضای مدارس غیرانتفاعی تغییر کاربری یافته و وضعیت مطلوب دانش آموزان در فضاهای آموزشی رابطه کاملا مستقیم وجود دارد. به عبارت دیگر مولفه های عاطفی و ادراکی محیط مدارس در صورتیکه از سطوح نمادین معنا در فضا بهره ببرند بهتر می توانند با وضعیت مطلوب ذهنی دانش آموزان ارتباط برقرار نمایند.