ارزیابی ریسک مصرف های پساب خروجی از تصفیه خانه های فاضلاب شهری (مطالعه موردی: تصفیه خانه شمال شهر اصفهان)

با توجه به کمبود منابع آب در بسیاری از منطقه های کشور، نیاز روزافزون بخش های مختلف به آب، افزایش حجم فاضلاب های شهری، برنامه ریزی جهت استفاده از پساب تصفیه خانه های فاضلاب شهری با لحاظ کردن جنبه های محیط زیستی به عنوان راهکاری مناسب برای جبران بخشی از این کمبودها و همچنین کاهش آلودگی ها مورد توجه می باشد. پساب فاضلاب شهری بازیافت شده با مزایا و خطرات زیادی برای سلامت انسان و محیط زیست همراه است. تحقیق حاضر با هدف ارزیابی ریسک کاربرد پساب در بخش های متقاضی با توجه به اولویت کاهش خطرهای استفاده از آن انجام گرفته است. 

مواد و روش ها:

 مقاله حاضر در سال 1395 با هدف ارزیابی ریسک کاربردهای پساب خروجی از تصفیه خانه شمال اصفهان انجام شد. اطلاعات آماری کیفیت پساب از نتایج آزمایشگاه های سازمان ها و ارگان های مربوطه به صورت ماهانه جمع آوری و میانگین گیری شد. با درنظر گرفتن 6 پارامتر کیفی مهم (PH، COD، BOD، TSS، TDS و TC) و با استفاده از استانداردهای محیط زیستی مرتبط با این پارامترها، سنجه ای برای ارزیابی کیفیت فاضلاب تصفیه شده با عنوان سنجه جامع آلودگی (CPI)1 مورد بررسی قرار گرفت. سپس با استفاده از مطالعات کتابخانه ای، مطالعات منطقه ای و همچنین نشست های تخصصی با کارشناسان مطلع از وضعیت پساب خروجی از این تصفیه خانه چک لیست خطرها و چک لیست کنترل در قالب پرسشنامه تهیه شد. چک لیست ها توسط 69 کارشناس خبره تکمیل شد و با تعمیم روش فرانک و مورگان سنجه ریسک (RI)2 برای کاربردهای نهفته پساب در منطقه مطالعاتی محاسبه و با سنجه آلودگی مقایسه شد.

نتایج و بحث:

 نتایج چک لیست های تکمیل شده نشان داد، بخش کشاورزی بیشترین نمره خطر را در مقابل بخش صنعت و بخش صنعت بیشترین نمره کنترل را در مقابل بخش کشاورزی داشته است. به طور کلی میانگین نمره موارد ششگانه چک لیست خطرها در بخش کشاورزی از تمام بخش ها بیشتر می باشد و خطرهای وارده بر انسان در هر چهار بخش نسبت به دیگر خطرها نمره بالاتری دارد. مقایسه استانداردهای کیفی استفاده از پساب و کیفیت پساب خروجی تصفیه خانه نیز نشان داد که پارامتر کلیفرم اندازه گیری شده نسبت به بقیه پارامترها بیشترین فاصله را با حد استاندارد خود دارد، بنابراین اهمیت بالای این پارامتر در سلامت عمومی و ایمنی جامعه در محاسبه دو سنجه آلودگی و ریسک تاثیر زیادی داشته است. به طوریکه سنجه ریسک برای چهار بخش کشاورزی، فضای سبز، منابع طبیعی و صنعت به ترتیب 54.71 درصد، 23.97 درصد، 15.1 درصد، 6.22 درصد و سنجه نسبی آلودگی به ترتیب 43 درصد، 28 درصد، 21 درصد و 8 درصد به دست آمد. نتایج این دو سنجه به طور کامل با هم مطابقت دارد و بخش کشاورزی دارای بیشترین سنجه آلودگی و ریسک بوده و اولویت کاهش ریسک را به خود اختصاص می دهد و کاربرد پساب به ترتیب در بخش های صنعت، منابع طبیعی و فضای سبز بحران های کمتری برای انسان و محیط در پی خواهد داشت.

بنابر نتایج این تحقیق، استفاده از پساب تصفیه خانه شمال در شرایط موجود برای مصرف های صنعتی و منابع طبیعی (احیای بیابان ها) نسبت به مصرف های کشاورزی و آبیاری فضای سبز خطرهای کمتری دارد. به طور کلی کاربرد پساب در صنایع آب بر و کاشت گیاهان غیرمثمر، افزایش دسترسی کشاورزان به منابع آبی با کیفیت بهتر و افزایش سلامت انسان و محیط زیست را به همراه خواهد داشت.