بازشرقی گرایی و نوشرقی گرایی در هنر معاصر زنان خاورمیانه مطالعه نمایشگاه شکستن حجاب (2002) و نمایشگاه زنان روایت گر (2013)

هنرمندان زن برخاسته از جوامع مسلمان و جغرافیای خاورمیانه با کلیشه‏ های بصری از «زن‏بودن»، «مسلمان‏بودن» و «خاورمیانه ‏ای ‏بودن» مواجه اند. نمایشگاه ‏ها و رویدادهای هنری از آثاری استقبال می‏کنند که به بازتولید کلیشه‏های بازشرقی‏سازی و نوشرقی‏گرایی تصویری می‏پردازند. پس از حادثه یازده سپتامبر 2001، تعداد نمایشگاه ‏های هنری با محوریت زنان خاورمیانه افزایش یافت. این فرصتی برای زنان هنرمند بود تا مسایل شان را در کانون توجه رسانه‏ های جهان قرار دهند؛ اما از سوی دیگر آن‏ها با انتظارات و کلیشه‏ های پنهانی مواجه شدند که رویدادهای هنری غرب تمایل دارند تجربه‏ های هنری آن‏ها را جهت ‏دهند و با کلیشه‏ های غرب همسو کنند. در مقاله حاضر با درپیش‏گرفتن رویکرد و روش‏ شناسی «مطالعات رویداد» به مرور برخی از رویدادهای مهم هنر خاورمیانه می‏پردازیم و بر دو نمایشگاه «شکستن حجاب» (2002، یونان) و «زنان روایت‏گر» (2013، امریکا) تمرکز خواهیم کرد که با هدف بازاندیشی در کلیشه‏ های فرهنگی و رد مفهوم ناتوانی زنان خاورمیانه برپا شدند. نتایج پژوهش نشان داد آثار زنان هنرمند خاورمیانه در طیفی دو قطبی قرار می‏گیرند؛ تصویر زنان رنجور از جنگ و زیبایی پس‏رانده‏شده سرزمین‏‏های شرق و مظلومیتی ترح م‏برانگیز از زنان تا تصویر زنان مقاوم و قدرتمند. در این دو سر طیف از زنان منفعل و قربانی تا آشوب گران و ستیزه‏ جویان در برابر سنت‏ها، آثار متنوعی قرار دارند که مضامین زیادی را دربرمی‏گیرند. هنرمندان زن در جست وجوی راهی هستند که هم محدودیت‏ های فرهنگ ‏مردسالار را نقد کنند و هم بر انتظارات تقلیل ‏گرایانه و اگزوتیک از هنر زنان غلبه یابند. این راه دشوار باید در برابر انتظارات بازار هنر و انتظارات سیاسی از نمایشگاه ‏های هنری قرار گیرد.