تاثیر متانول بر عملکرد دانه، شاخص های فلورسانس کلروفیل و برخی ویژگی های فیزیولوژیک گندم در شرایط قطع آبیاری

سابقه و هدف :

خشکی از عوامل مهم تاثیرگذار بر عملکرد گیاهان زراعی به خصوص در مناطق خشک و نیمه خشک است. این تنش واکنش های مختلف بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی در گیاهان را به عنوان یک سازوکار بقا، القا می کند. خشکی بیش از هر فاکتور محیطی دیگر تولید و عملکرد گیاهان زراعی را محدود می کند. همچنین این تنش می تواند به فتوسنتز گیاهان زراعی صدمه زند و محتوای کلروفیل، محتوای نسبی آب، هدایت روزنه ای و عملکرد کوانتومی را کاهش دهد. یکی از راه کارهای مهم برای افزایش غلظت CO2 در گیاهان استفاده از ترکیباتی همچون متانول است که می تواند غلظت CO2 در گیاه را افزایش دهد و به فتوسنتز و رشد تحت شرایط محدودیت آبی کمک کند. از این رو هدف از این پژوهش، بررسی تاثیر متانول بر عملکرد، روند تغییرات شاخص های فلورسانس کلروفیل و برخی صفات فیزیولوژیک گندم در شرایط قطع آبیاری بود.

آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی در سال 98-1397 اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل سطوح آبیاری (آبیاری کامل به عنوان شاهد، قطع آبیاری در 50 درصد مراحل سنبلهدهی و آبستنی به ترتیب به عنوان محدودیت ملایم و شدید آبی بر اساس کد 55 و 43 مقیاس BBCH) و محلول پاشی متانول در چهار سطح (محلول پاشی با آب به عنوان شاهد و محلول پاشی 10، 20 و 30 درصد حجمی متانول) بود.

نتایج نشان داد قطع آبیاری عملکرد کوانتومی، فلورسانس بیشینه (Fm)، فلورسانس متغیر (Fv)، شاخص کلروفیل، محتوای آب نسبی برگ، هدایت روزنه ای و عملکرد دانه را کاهش داد در حالی که هدایت الکتریکی، نشت الکترولیت و فلورسانس حداقل (F0) افزایش یافت. محلول پاشی 30 درصد حجمی متانول در شرایط آبیاری کامل فلورسانس بیشینه (Fm)، فلورسانس متغیر (Fv)، عملکرد کوانتومی (Fv/Fm)، شاخص کلروفیل، محتوای آب نسبی برگ، هدایت روزنه ای و عملکرد دانه را به ترتیب حدود 53/51، 75/170، 76/78، 69/55، 58/77، 40/79 و 98/46 درصد نسبت به عدم محلول پاشی متانول تحت شرایط قطع آبیاری در مرحله آبستنی افزایش داد. همچنین محلول پاشی با 30 درصد حجمی متانول در شرایط آبیاری کامل هدایت الکتریکی، نشت الکترولیت و فلورسانس حداقل (F0) را به ترتیب 86/122، 70/73 و 59/42 درصد نسبت به عدم محلول پاشی تحت شرایط قطع آبیاری در مرحله آبستنی کاهش داد.

براساس نتایج این بررسی به نظر می رسد محلول پاشی 30 درصد حجمی متانول می تواند در شرایط محدودیت آبی را به واسطه ی بهبود شاخص های فلورسانس و برخی صفات فیزیولوژیکی نظیر هدایت روزنه ای، محتوای نسبی آب و شاخص کلروفیل عملکرد دانه گندم را افزایش دهد.