دفاعیات ویس و رامین در دادگاه اخلاق بررسی علل عملکردهای ضداخلاق در منظومه ویس و رامین

ویس و رامین، سروده فخرالدین اسعد گرگانی، از نخستین داستان های منظوم عاشقانه ادبیات فارسی است که در تاریخ ادبیات فارسی، از نظرگاه اخلاقی، مطرود شناخته شده است؛ زیرا نخستین داستان خیانت به پیوند زناشویی در ایران باستانی و اسلامی است، اما صرف نظر از محتوای آن، نمی توان منکر ارزش های ادبی، اجتماعی، فرهنگی و خاص بودن آن در میان آثار کهن ادبیات فارسی شد. اگرچه در این منظومه مطالبی خلاف اخلاق آمده است، اما عملکردهای ضداخلاقی شخصیت های داستان عللی دارد که توجه به آنها برای تحلیل منظومه از منظر نقد اخلاقی ضروری است. این نکات شامل شناخت شاعر و جامعه، معتقدات دینی موثر بر عملکرد شخصیت ها و شناخت چهارضلع اصلی مفاهیم منظومه: «خوش باشی»، «تقدیرگرایی»، «تقابل پیری و جوانی» و «عشق» است. می توان منظومه ویس و رامین را از لحاظ ادبی نمونه ای از مکتب هنر برای هنر و از لحاظ اخلاقی، نمونه ای از نسبیت اخلاق شخصیت های داستان دانست.