بازتاب اندیشه ومنش سیاسی امیر مومنان امام علی(ع) در آیینه «خطبه شقشقیه»

نسبت سنجی بین خطبه شقشقیه وکلیت میراث پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امیرمومنان علیه السلام، سنت فرهنگی اسلام را در قالب معرفت سیاسی امامت و ولایت پدیدار می سازد. این داوری از آن رو اهمیت می یابد که "خطبه ناتمام شقشقیه" را از سویی می توان آیینه تمام نمای مهم ترین تحولات سیاسی و اجتماعی دانست که نه تنها در جامع نهج البلاغه که در کلیت میراث خاندان عصمت بازتاب یافته است و از سویی دیگر، می توان آن را به مثابه تصدیق کننده راستین مسایلی دانست که زوایایی از فکر و فلسفه راستین زندگانی را در علم و عمل دینی- حکومتی امام علی علیه السلام ترسیم می کند. بدین سان، درمسیر اولیه ارایه پاسخ به این پرسش که وجود تقارن معنایی وتناسب محتوایی در بین میراث فرهنگی امامj و خطبه سوم نهج البلاغه در خصوص آسیب شناسی حکومت پس از پیامبر صلی الله علیه و آله و تحولات جامعه عصر آن حضرت حامل چه پیامی است؟ امکان این فرضیه فراهم می شود که امیرمومنان علیه السلام در اندیشه سیاسی و کنش های سیاسی و اجتماعی خود دارای ملاحظاتی اساسی و تعیین کننده بود که از جهان بینی توحیدی، عقلانیت مدنی و درایت سیاسی آن حضرت ناشی شده و براساس "آموزه های اسلام" مبتنی بر قرآن کریم و سنت پیامبر اکرمk قوام یافته و بیانگر نگاه متعالی و انسانی او به سیاست و رهبری جامعه و ارتباط صیانت ذات حضرتش با آن است. چنین فرضیه ای رساننده این معناست که وحدت نظر و عمل در همه شیون اعتقادی و سیاسی امیرالمومنین جریان یافته و در قالب "سیاست متعالی" و"صیانت ذات"1 که بدون  تردید مهم ترین ارکان رهبری و حکمرانی راستین در یک جامعه دینی محسوب می شود متجلی گردیده است. در مسیر اخذ این معنا روش تفسیری "هرمنوتیک عام" را به منزله چارچوب روشی این نوشتار برگزیده ایم تا به واسطه آموزه های شلایرماخر بتوانیم عمل تفسیر متن (خطبه شقشقیه) را در تبیین موقعیت زیست دینی- سیاسی گوینده آن، معطوف به شرایط زمینه ای متن به کار گیریم.