کاربرد تحلیل هزینه-فایده در صنعت فولاد ایران

سابقه تولید فرآورده های آهنی در ایران به قرن چهاردهم قبل از میلاد باز می گردد. با این وجود ، توسعه اصلی صنعت فولاد مربوط به دهه های اخیر است.صنعت فولاد از جمله صنایعی است که در طول تاریخ پایه و محور توسعه صنعتی کشورها بوده است و گذشته از ویژگی فنی ، از نظر اقتصادی ، اجتماعی و حتی سیاسی نیز حایز اهمیت است. کشور ما اکنون شرایط حساسی را می گذراند ، مشکلات مربوط به انقلاب و هشت سال جنگ تحمیلی هنوز بر اقتصاد کشور سنگینی می کند. در گذشته صنعت فولاد نیز تحت تاثیر این مشکلات از وضعیت مطلوبی برخوردار نبوده است.بنابراین آینده توسعه صنعت نیز با ابهاماتی مواجه است.ارزیابی اقتصادی برخی از واحد های عمده و اصلی صنعت فولاد می تواند تا اندازه ای به روشنتر شدن مطلب کمک کند.در این مقاله دو واحد عمده و اصلی در مرحله تولید فولاد ، شرکت ملی ذوب آهن اصفهان و مجتمع فولاد مبارکه ، و یک واحد فعال در مرحله نورد ، شرکت ملی نورد و لوله اهواز ، با استفاده از روش تحلیلی هزینه - فایده مورد بررسی قرار گرفته است.دو دیدگاه اصلی در تحلیل هزینه - فایده یعنی نگرش بخش خصوصی و دیدگاه بخش عمومی ، مد نظرقرار گرفته است.بررسی های انجام شده نشان میدهند که فعالیت واحد های منتخب از دیدگاه بخش خصوصی با توجه با معیارهای نرخ بازده ساده ، نرخ بازده داخلی دوره برگشت سرمایه از چشم انداز مناسبی برخوردار نیست. بدیهی است نتایج بررسی سناریوها نشان دهنده این است که عمده ترین عامل در عملکرد غیر قابل قبول واحد های مورد نظر ساختار نامناسب هزینه است با اصلاح آن می توان به چشم انداز بهتری دست یافت. نگرش جتماعی در بررسی واحد های منتخب نشان می دهد که تاثیر فعالیت واحد های نمونه و یا صنعت فولاد بر اقتصاد ملی چشم گیر و قابل توجه است.تحقیقات بیشتر با توجه با برنامه اصلی در برنامه ریزی قتصادی ملی حاکی از آن است که از نظر اشتغال زایی ، صنعت فولاد برتری چندانی بر سایر صنایع ندارد حتی ضریب اشتغال صنعت فولاد از متوسط صنعت پایین تر است.صنعت فولاد ارتباطات پیشین خوبی با بخش معدن دارد ولی ارتباطات پسین آن هنوز تکمیل نگردیده است.صرفه جویی ارزی این صنعت قابل توجه است.مالکیت واحد های فولاد دولتی است و مشکلی از لحاظ توزیع درآمد و عدالت اجتماعی برای صنعت وجود ندارد.حمل و نقل ، برای صنعت فولاد اهمیت ویژه ای دارد و گسترش آن بدون توسعه حمل نقل در زمینه های مورد نیاز امکان پذیر نخواهد بود. این صنعت انرژی بر است ، لذا کشور ما در تولید فولاد از مزایای بسیاری برخوردار است. در دراز مدت ، آلودگی محیط زیست از مسایل مهم مطرح در فولاد است ودر شرایط فعلی ودر کوتاه مدت مانعی برای توسعه آن محسوب نمی گردد.بطور خلاصه با وجود آنکه فعالیت صنعت از دیدگاه بخش خصوصی چندان مطلوب نیست ولی جامعه نگرش مناسبی به توسعه صنعت از خود نشان می دهد.