تولید متون فقهی شیعی در دوره نخست دولت صفوی نمونه موردی: جمال الانشاء

با روی کار آمدن دولت صفوی و رسمیت یافتن آیین تشیع، نیاز به متونی وجود داشت که دستورالعمل ها و قواعد فقهی این مذهب را در حوزه های مختلف برای عموم افراد جامعه شرح دهند. یکی از این حوزه های فقهی، علم شروط و وثایق است که دستورالعمل های تدوین اسناد و قباله های شرعی را توضیح می دهد. اهمیت فراوان این حوزه و کمبود منابع مدون در خصوص آن، سبب شد عبدالحی بن عبدالوهاب حسینی، که منصب قضاوت هرات را در دوره شاه اسماعیل و شاه طهماسب صفوی بر عهده داشته و خود از نخبگان فرهنگی اواخر عصر تیموری محسوب می گردد، دست نامه ای آموزشی بر مبنای اصول فقه شیعه برای راهنمایی محضرداران شرعی تدوین کند. این دست نامه آموزشی فقهی که آن را از حیث اشتمال بر تعداد زیادی از نمونه های اسناد شرعی و نامه های تاریخی می توان یک مجموعه منشآت دانست، علی رغم اهمیت فراوانش تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است؛ ولی چنانچه با مجموعه های مشابه و معاصر خود مورد قیاس قرار گیرد و شرایط تاریخی در زمان تالیف آن بررسی شود، روشن خواهد شد که مولف با هدف تقویت ادبیات فقه شیعی به تالیف آن دست زده است. علاوه بر این، کتاب از حیث مطالعه وقایع تاریخی هرات در قرن دهم هجری اعم از پیامدهای حملات چندباره ازبکان به این منطقه و نیز نزاع ها و کشمکش های میان مقامات صفوی در خراسان و همچنین، از جهت شناخت اصول حاکم بر کار کاتبان محاضر شرعی در ابتدای دولت صفوی بسیار حایز اهمیت است.