رفتارشناسی و گونه شناسی تحولات متظلمان ایران عصر صفوی از سلطنت شاه عباس یکم تا پایان صفویان

ایران عصر صفوی، دوران رواج تظلم خواهی های گسترده مردم دربرابر اجحافات کارگزاران حکومت و دیگر قدرتمندان بود. از این رو شناخت متظلمان و ویژگی های آنان در این دوران می تواند گوشه ای از حیات اجتماعی اقشار مردم را به واسطه اعتراضاتشان نسبت به عملکرد کارگزاران حکومت نشان دهد. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که سیاست های حکومت صفویه چه تاثیری بر رفتار متظلمان این عصر داشت و از نظر گونه شناسی چه تغییراتی را در آنان ایجاد کرد؟ با بررسی متظلمان دوره صفوی در اسناد، کتب و مدارک گوناگون، و بر اساس یافته های تحقیق باید گفت در اوایل این حکومت به جهت آشفتگی اوضاع مملکت، مجالی کمتر برای بروز خودنمایی متظلمان به وجود آمد، اما از زمان سلطنت شاه عباس یکم و نیز جانشینان او به تدریج ثبات حکومت موجب تثبیت نهاد تظلمات و بروز رفتارهایی چون شکایات دسته جمعی، مکتوب کردن تظلم خواهی ها و ایجاد نوعی انسجام، سماجت و حتی برنامه-ریزی، و همچنین ایجاد همبستگی های صنفی و گروهی از سوی متظلمان شد. ضمن اینکه عشایر، زنان، اقلیت ها و بیگانگان برای نخستین بار به صورتی گسترده وارد جرگه متظلمان شدند. این مسئله در تحقیق حاضر بر اساس روش تاریخی و به صورت توصیفی - تحلیلی و بر اساس داده یابی کتابخانه ای مورد بررسی قرار گرفته است.