ظهور «گنج نهان» از دیدگاه سید حیدرآملی و ملاصدرا

منشا ظهور و آفرینش مراتب همه موجودات اعم از مجرد و مادی حب ذاتی حق به ظهورکمالات مکنون است و این مسئله با توجه به براهین حکمی مبتنی بر شهود در حکمت متعالیه و عرفان نظری و همچنین با استناد به آیات و روایات، قابل اثبات می باشد. حق تعالی همان گنج نهان و وجود لابشرط مقسمی است که حب به ذات اقدسش سبب ظهور اسما و صفات و کمالات او شده است. لذا اولین موجود تعین یافته و آخرین موجود تنزل یافته در انتهای سلسله تنزلات، انسان کامل بوده که بر آگاهی خود از خاصیت آیینگی آگاه است و هرگاه گنج نهان اراده نماید تا معروف قرار گیرد هیچ موجودی جز انسان کامل به ظهور تام عارف نخواهد شد.برخی براین باورند که بدون توجه به مرتبه انسان، درک مراتب هستی و شناخت قابلیت های آن امکان پذیر نیست. ازاین جهت، آفرینش انسان علت و مقصد نهایی پیدایش و ظهور کثرت اسمایی و یا غایت عبودیت است و بدون شناخت و معرفت، عبودیت امکان پذیر نیست. در این نوشتار دیدگاه سید حیدر آملی و صدرالدین شیرازی که نگاه هر دو منطبق بر هستی شناسی واحدی است، علت و چگونگی آشکار شدن گنج نهان و همچنین معرفت به آن، تبیین و بررسی شده است.