بررسی تغییرات هورمون های جیبرلین و اسید آبسیزیک در برگ ها و سرشاخه های طبقات مختلف سنی Kochia prostrata (L) schrad و تاثیر آن بر خصوصیات جوانه زنی و خواب بذر تحت تیمار سرمادهی

مطالعات اندکی در خصوص سن پایه های مادری گیاهان و تاثیر آن بر خصوصیات جوانه زنی بذر انجام شده است. پایه های مادری از سنین مختلف، به سبب تفاوت های مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی، تاثیرات متفاوتی بر خصوصیات فیتوشیمیایی و جوانه زنی بذر می گذارند. این تحقیق با هدف بررسی تفاوت های مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی سنین مختلف پایه های مادری Kochia prostrata و تاثیر آن بر خصوصیات بذرهای آنها صورت گرفت. بررسی عمق خواب بذر در سنین مختلف پایه های مادری این گونه و تاثیر تیمار سرمادهی بر شکسته شدن آن از دیگر اهداف این تحقیق بوده است.

مواد و روش ها :

 در جمعیت مورد مطالعه، 5 بوته از هر طبقه سنی فرضی، بطور تصادفی انتخاب و صفات مورفولوژیکی شامل ارتفاع و سطح تاج پوشش آنها اندازه گیری شد. سپس پایه های مذکور از قسمت یقه قطع گردیده و در آزمایشگاه تعیین سن گردیدند. پایه های مادری K.prostrata بر اساس قطر به سه طبقه جوان، بالغ و مسن تقسیم بندی گردیدند. در فصل جمع آوری بذر، 10 بوته از هر طبقه سنی بر مبنای قطر یقه و سطح تاج پوشش بطور تصادفی انتخاب و برای تعیین میانگین تولید بذر در بوته و وزن هزاردانه، کل بذر آنها به تفکیک در کیسه های نایلونی زیپ دار جمع آوری گردید. از برگ ها و سرشاخه ها، به تفکیک سن پایه های مادری نمونه برداری شد. آزمایشات جوانه زنی بذر به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی و در 3 تکرار صورت گرفت. عامل اول، بذر طبقات سنی مختلف (جوان، بالغ و مسن) و عامل دوم، تیمار سرمادهی خشک 2- درجه سانتی گراد بود. خصوصیات فیتوشیمیایی و جوانه زنی بذرهای شاهد و تیمار شده شامل نشاسته، قند کل، فعالیت آنزیم آلفا آمیلاز، درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، درصد گیاهچه های سالم و نرمال، طول ریشه چه، طول ساقه چه، بنیه بذر و مقدار هورمون های جیبرلین و اسید آبسیزیک در کلیه نمونه های بذر اندازه گیری گردید. همچنین مقدار هورمون های جیبرلین و اسید آبسیزیک در اندام های گیاهی (برگ ها و سرشاخه ها) به تفکیک طبقات سنی پایه های مادری اندازه گیری شد.

یافته ها :

 نتایج نشان داد که پایه های مادری بالغ با داشتن ارتفاع و سطح تاج پوشش مناسب، حداکثر تولید بذر در بوته (02/13 گرم) را داشته و با سایر گروه ها اختلاف معنی داری دارد (01/0 <p). همچنین وزن هزار دانه این طبقه سنی (11/2 گرم) با پایه های مادری جوان، اختلاف معنی داری دارد (01/0  <p). پایه های مادری بالغ بیشترین مقدار هورمون جیبرلین آزاد (82/15 میلی گرم در لیتر) و بیشترین مقدار هورمون اسید آبسیزیک (82/10 میلی گرم در لیتر) را داشته و با سایر پایه های مادری اختلاف معنی داری داشت (01/0 <p). بالاتر بودن مقدار هورمون اسید آبسیزیک در گیاه نشان دهنده سازگاری بیشتر پایه های مادری بالغ با محیط های خشک و نیمه خشک است. بذرهای پایه های مادری بالغ با دارا بودن 726/0 میلی گرم در لیتر هورمون جیبرلین با بذرهای پایه های مادری جوان (97/1 میلی گرم در لیتر) اختلاف معنی دار نشان داد (01/0  <p) اما مقدار هورمون اسید آبسیزیک درونی بذرها با یکدیگر اختلاف معنی داری نداشت. نسبت هورمون جیبرلین به اسید آبسیزیک در بذرهای پایه های مادری بالغ (383/0) با نسبت مذکور در بذرهای پایه های مادری جوان (726/0) از نظر آماری اختلاف معنی داری نداشت (01/0  <p) اما به مراتب کمتر بود که این امر نشانگر خواب عمیق تر بذرهای گروه سنی بالغ می باشد. تیمار سرمادهی بیشترین تاثیر را بر بذرهای طبقه سنی بالغ داشت بطوری که مقدار هورمون جیبرلین آزاد و باند بترتیب به 01/12 و 99/8 میلی گرم در لیتر افزایش یافته و نسبت هورمون جیبرلین به اسید آبسیزیک نیز به 41/9 افزایش یافت. این امر منجر به شکستن خواب بذر، افزایش فعالیت آنزیم آلفاآمیلاز و تجزیه نشاسته به قندهای ساده و افزایش درصد گیاهچه های نرمال ، افزایش طول ریشه چه و بنیه بذر گردید که بیشترین تاثیر را در بذرهای طبقه سنی بالغ شاهد می باشیم.

طبقات مختلف سنی پایه های مادری K.prostrata از نظر خصوصیات فیتوشیمیایی و مورفولوژیکی با یکدیگر تفاوت دارند