فاکتورهای بیماریزایی زنگ ساقه و واکنش ژنوتیپ های پیشرفته گندم در مقابل جدایه هائی از عامل بیماری در مرحله گیاهچه ای

به منظور تعیین فاکتورهای بیماریزایی (Virulence Factors) جدایه های قارچ Pucciinia graminis f.sp. tritici روی گندم در ایران، طی سال زراعی 76-1375 تعدادی نمونه آلوده گندم از مناطق مختلف کشور جمع آوری و به گلخانه منتقل گردید. پس از خالص سازی و تکثیر، جدایه های به دست آمده در گلخانه روی 44 لاین متمایز کننده حامل تک ژن های مقاومت Sr5, 6, 7a, 7b, 8a, 8b, 9a, 9b, 9d, 9e, 9f, 9g, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26+9g, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 34, 35, 36, 37, 38, Tt3+10, Dp2, Gt, Pl, Wld, مایه زنی و از تیپ آلودگی هر یک با روش رولفز (Roelfs, 1984) یاداشت برداری شد. همزمان به منظور ارزیابی مقاومت گیاهچه ای ارقام و لاین های پیشرفته گندم، تعداد 20 ژنوتیپ پیشرفته گندم نیز مایه زنی و تیپ آلودگی هر یک تعیین گردید. با مایه زنی جدایه های مختلف روی لاین های حامل تک ژن های مقاومت، 20 پاتوتیپ با فرمول بیماریزا / غیر بیماریزای متفاوت برای اولین بار در ایران شناسایی و معرفی گردید. کلیه جدایه ها روی ژن های مقاومت Sr9a, 9d, 9g, 11, 12, 14, 17, 19, 20, 21, 34 بیماریزا بودند. ولی هیچ کدام از آن ها روی ژن مقاومت Sr27 بیماریزا نبود. جدایه جمع آوری شده از خرم آباد با آلوده کردن بیشترین تعداد ژن مقاومت (37 ژن) به عنوان قوی ترین پاتوتیپ و جدایه هایی از اهواز و بوشهر با آلوده کردن 22 ژن مقاومت، ضعیف ترین پاتوتیپ ها شناخته شدند. ارقام و لاین های پیشرفته گندم نیز بر اساس تیپ های آلودگی به دست آمده به سه گروه تقسیم شدند. در گروه مقاوم ارقام و لاین های اترک، آتیلا، Vee/Nac، N-75-2، N-75-4، S-75-14، S-75-19، S-75-4، S-75-16،S-75-5 وS-75-2 قرار گرفتند. گروه حساس نیز شامل لاین های N-75-3،S-75-3 و رقم شاهد (بولانی) بود. سایر ارقام و لاین ها شامل تجن، پاستور، "s" Ton، N-75-5، N-75-8، S-75-17 و S-75-7 نیز عکس العمل های متفاوتی داشته و در گروه سوم جای گرفتند.