بررسی پایداری عملکرد دانه لاین های امیدبخش کنجد با استفاده از روش های مختلف پارامتری و ناپارامتری

تجزیه و تحلیل اثر متقابل ژنوتیپ و محیط با استفاده از روش های مختلف آماری در اصلاح نباتات اهمیت زیادی دارد. به منظور بررسی پایداری عملکرد دانه لاین های امیدبخش کنجد با استفاده از معیارهای مختلف پارامتری و ناپارامتری، آزمایشی با 13 لاین امیدبخش کنجد به همراه رقم شاهد اولتان در سه منطقه کرج، مشهد و مغان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در طی دو سال 1395 و 1396 انجام یافت. تجزیه واریانس مرکب داده های عملکرد لاین های امیدبخش کنجد نشان داد که اثر ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ × سال × مکان در سطح احتمال یک درصد بر عملکرد دانه معنی دار بود. محیط کرج-96 بیشترین میانگین عملکرد دانه ژنوتیپ ها با 1346 کیلوگرم در هکتار و محیط مشهد-96 کمترین عملکرد دانه ژنوتیپ ها با 1001 کیلوگرم در هکتار را به خود اختصاص دادند. بیشترین و کمترین میانگین عملکرد دانه در بین ژنوتیپ ها در تمامی محیط های آزمون به ترتیب مربوط به لاین G6 با 1444 کیلوگرم در هکتار و لاین G12 با 762 کیلوگرم در هکتار بود. نقشه حرارتی به همراه تجزیه خوشه ای، هم ژنوتیپ ها و هم پارامترهای پایداری را به سه گروه تقسیم کرد. بر این اساس، ژنوتیپ G12 در گروه اول، ژنوتیپ های G1، G3، G7، G8 و G13 در گروه دوم و بقیه ژنوتیپ ها به همراه رقم شاهد اولتان در گروه سوم بودند. ژنوتیپ های گروه دوم با داشتن بالاترین رتبه در اکثر معیارهای پایداری نسبت به سایر ژنوتیپ ها پایدار بودند و از بین آن ها ژنوتیپ های G8، G1 و G3 به ترتیب با میانگین عملکرد دانه 1417، 1398 و 1291 کیلوگرم در هکتار و بالاتر از متوسط عملکرد تمام ژنوتیپ ها، انتخاب و قابل توصیه در مناطق مورد آزمون بودند.