بازخوانی نقش و جایگاه رستم در کاشی نگاره های عصر قاجار (با نگاهی بر سردر گذرگاه ها، بناها و نمونه های واحد)

باستان گرایی یکی از تدابیر قاجارها برای حکمرانی و کسب مشروعیت به شمار می رفت. باستان گرایی علاوه بر شعر و ادبیات، در دیگر حوزه های هنری این دوره نیز تسری یافته که نمود بصری آن را می توان در اقسام رسانه ها از جمله کاشی کاری مشاهده کرد. در میان مصادیق حماسی و باستانی کاشی نگاره های قاجاری، یکی از رایج ترین سوژه ها رستم دستان بود که حضور فراگیرش در آرایه ها و نقش پردازی بناها با چند پرسش همراه است: بسترها و زمینه های عمده سیاسی و اجتماعی برای ظهور و احیای نقش رستم در کاشی کاری عصر قاجار چه بوده است؟ هییت و شخصیت این پهلوان اسطوره ای در این دوره دارای چه خصوصیات فردی و ظاهری خاصی است و در پیوند با چه حوزه های دیگری قرار می گیرد؟ نتایج این پژوهش کیفی مبین این است که احیای اندیشه ایرانشهری و مظاهر باستان گرایی از سوی دستگاه حاکمیت، به خصوص در نیمه نخست سلطنت قاجارها، در کنار تقویت بنیان های هنر عامه و روحیه پهلوانی، شهریاری و ملی گرایی در میان عوام، اسباب و شرایط لازم را برای تجلی هرچه بیشتر تمثال رستم و روایت های شاهنامه، به ویژه هفت خان، مهیا کرده و این جریان به موازات توسعه شهری، بیش از پیش در حوزه کاشی کاری و تزیینات معماری نمود یافته است.