بررسی اثرات خشکسالی بر روی عملکرد گندم آبی و دیم در منطقه بجنورد

خشکسالی پدیده ای آرام و خزنده که خسارات زیادی و جبران ناپذیری به طبیعت وارد می کند و تمام اقلیم ها را تحت تاثیر قرار می دهد. یکی از پیامدهای اقلیمی مهم برای زراعت، خشکسالی های پیاپی است که هر چند سال اتفاق می افتد و باعث کاهش عملکرد تولید به ویژه در شرایط کشاورزی دیم می شود. لذا این تحقیق باهدف پایش خشکسالی ها و تاثیر خشکسالی کشاورزی بر روی محصول استراتژیک گندم تحت شرایط کشت دیم و آبی در منطقه بجنورد انجام شد. در این راستا برای محاسبه شاخص های خشکسالی بارش استاندارد شده (SPI)، شاخص درصد نرمال (PN) و شاخص نمره Z (ZSI) از آمار و اطلاعات بارندگی ایستگاه هواشناسی بجنورد طی دوره زمانی 1384 تا 1398 استفاده شد. همچنین جهت ارتباط خشکسالی ها با محصولات کشاورزی از آمار و اطلاعات میزان سطح زیر کشت، میزان تولید و عملکرد محصول گندم دیم و آبی طی دوره آماری 1362 تا 1398 استفاده شد. نتایج همبستگی پیرسون بین شاخص های خشکسالی با سطح زیر کشت، میزان تولید و عملکرد محصول گندم دیم و آبی نشان داد که کمترین همبستگی مربوط به شاخص ZSI با عملکرد آبی به مقدار r=0/23 و بیشترین همبستگی مربوط به میزان تولید دیم با شاخص PN به مقدار r=0/73 می باشد. همچنین تغییرات زمانی سطح زیر کشت آبی و دیم گندم در منطقه بجنورد نشان می دهد، با گذشت زمان از سطح زیر کشت محصول گندم دیم به شدت کاسته شده است (شیب خط روند معادله منفی می باشد) که یکی از علت های اصلی آن کاهش ریزش های جوی و خشکسالی در منطقه می باشد که خسارات جبران ناپذیری بر کشاورزان وارد کرده است. نتایج تغییرات شاخص SPI روی سطح برداشت از اراضی کشت دیم و آبی نشان داد که در زمان ترسالی، برداشت محصول از اراضی زیر کشت دیم و آبی افزایش یافته است و در زمان خشکسالی میزان برداشت محصول کاهش یافته است؛ اما در مورد کشت آبی در سال هایی که خشکسالی رخ داده است، کاهش سطح برداشت آبی از شدت کمتری برخوردار بوده است و دلیل آن می تواند استفاده از روش های دیگر تامین آب برای کشت ازجمله حفر چاه های غیرمجاز و عمیق تر کردن چاه های کشاورزی باشد.