ارزیابی تاثیر رخداد زلزله بر تغییرات ادراکی- شناختی بازماندگان از مسکن و محیط زندگی، مورد مطالعاتی: زلزله سال 1382 شهر بم

رخداد ناگهانی زلزله، بازماندگان را با ناهماهنگی هایی در جهان پساسانحه روبرو و بر ساختارهای ادراکی- شناختی و ارزیابی از محیط زندگی مطلوب تاثیر می گذارد. در این راستا، تحقیق حاضر دیدگاه جوامع زلزله زده بم و فهرج پیرامون اهمیت ابعاد مختلف مسکن و محیط بازسازی شده را با جامعه کنترل با ماهیت اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و محیطی شبیه، که دچار زلزله نشده، مورد مقایسه و سنجش قرار داده است. تحقیق با رویکرد ترکیبی و با روش مصاحبه، مردم نگاری، پیمایش از طریق پرسشنامه و اسکیس های دستی اجرا شد. جوامع مورد پژوهش شهر بم و فهرج و محله بازار کرمان به عنوان جامعه کنترل بودند. انتخاب نمونه در جامعه کنترل به صورت تصادفی ساده و در جوامع سانحه دیده غیرتصادفی هدفمند بود. بر اساس یافته ها، ابعاد فردی- بین فردی مسکن و محیط مسکونی بازسازی شده بیش از عملکرد جمعی این واحدها از دیدگاه جوامع زلزله زده حایز اهمیت شده اند. ادراک از خطر، اهمیت ایمنی و استحکام خانه را افزایش و تجارب بی خانمانی؛ زندگی در سرپناه اضطراری و موقت؛ برنامه ها و سیاست های بازسازی، افراد را به سوی شناخت های پاسخگوی خودباوری؛ حفاظت از خودپنداره؛ بهبود پنداشت دیگران از خویشتن (شان اجتماعی) و بیان تمایز بین خود و دیگری (شخصی سازی) سوق داد ه اند. مقولاتی همچون طراحی مبتنی بر سلیقه؛ حریم و قلمروها؛ معنا؛ نمای مطلوب و دوست داشتن مسکن اهمیت مضاعفی یافته اند. در مقابل در شناخت از جهان پیرامون و عملکرد جمعی محیط مسکونی تضاد در طرحواره های شناختی و عدم تعادل بین شناخت و مناظر ذهنی پیش و پسازلزله ایجاد شده و مقوله هایی چون واحدهای همسایگی؛ عرصه های نیمه عمومی؛ دید و منظر و اهمیت دادن به تعمیر و نگهداری مسکن در مقایسه با گروه کنترل از قدر کم تری برخوردار شده اند.  نتیجه می شود، در کنار بازتوانی مقیاس فرد- بین فردی، بهبود انگاره از جهان نیز در بازسازی مسکن و محیط زندگی با هدف بازتوانی جمعی نیاز است.