تحلیلی بر تعارضات مراکز خرید بزرگ مقیاس شهر تهران از منظر منفعت عمومی

کالایی سازی فضای عمومی، از جمله فرآیندهای موثر بر تولید فضاهای شهری است که در دو دهه اخیر در ایران و شهر تهران، منشا تحولات قابل توجهی بوده است. نمونه بارز این فرآیند، ساخت وسازهای بی رویه تجاری و رشد بی سابقه مراکز خرید بزرگ مقیاس است. در طی دو دهه اخیر مال ها در شهر تهران رشد قارچ گونه داشته اند. مطالعالت زیادی در خصوص پیدایش مال ها و اثرات آن ها در شهرها ازجنبه های مختلف انجام شده است. برخی از مطالعات و پژوهش ها مراکز خرید را به عنوان فضاهای عمومی مطالعه کرده و اثرات و پیامدهای آن ها را از ابعاد مختلف واکاوی نموده اند. در این پژوهش ها به طور مستقیم به معیارهای منفعت عمومی اشاره نشده است، اما در بطن خود، به شاخص هایی همچون فراگیر بودن برای تمام گرو ه های اجتماعی، دسترس پذیری برابر، رایگان بودن، عدم تبعیض، اجتماع پذیری و امنیت اشاره کرده اند که جملگی جزء مصادیق نفع عمومی محسوب می شوند. برخی دیگر از مطالعات، پروژه های بزرگ مقیاس شهری را از منظر منفعت عمومی تحلیل کرده اند که مگامال و مال ها نیز جزیی از این پروژه ها محسوب می شوند. از آن جا که توسعه مال ها تا حد زیادی وابسته به اراده سرمایه گذاران بخش خصوصی- و البته با همراهی مجوزهای صادره از سوی نهادهای دولتی- است، از این رو، می توان گفت انگیزه اصلی از تولید و توسعه چنین فضاهایی، به طور صرف کسب سود از فضا است از طرفی، استقبال عمومی از این مراکز و نقشی که به عنوان فضای عمومی مبتنی بر مصرف در کلانشهرها یافته اند، این الزام را به وجود می آورد تا اثرات و پیامدهای آن ها از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار گیرد. در این مقاله تعارضات مراکز خرید بزرگ مقیاس شهر تهران از دیدگاه منفعت عمومی بررسی شده است.