اثرات اقتصادی گیاه مهاجم کنگر (Gundelia tournefortii L.) بر معیشت پایدار جوامع محلی (مطالعه موردی: مراتع ییلاقی دماوند-استان تهران)

گیاهان (دارویی، صنعتی و خوراکی) مراتع یکی از منابع بسیار ارزشمند در گستره وسیع منابع طبیعی ایران هستند که در صورت بهره برداری صحیح می توانند نقش مهمی در اشتغال زایی جوامع محلی داشته باشند. به منظور برآورد ارزش اقتصادی گیاه مهاجم کنگر، میزان وابستگی افراد بومی و سهم آن در درآمد خانوار روستایی و میزان اشتغال مستقیم و غیرمستقیم حاصل از آن در مقایسه با ارزش کارکرد علوفه تولیدی تعدادی از سامان های عرفی شهرستان دماوند، انجام شد. نمونه برداری از پوشش گیاهی به روش سیستماتیک- تصادفی در مناطق معرف تیپ های گیاهی انجام و میزان پوشش سطح، تراکم گیاه کنگر، تولید علوفه و ظرفیت چرا در واحد سطح اندازه گیری گردید. نتایج نشان داد کل درآمد ناخالص حاصل از بهره برداری علوفه مراتع یا فرآیند دامداری در سال برابر با 66066000 هزار ریال، هزینه آن برابر با 19387260 هزار ریال، سود خالص برابر با 46678740 هزار ریال و رانت اقتصادی برابر با 3842 هزار ریال بوده است. همچنین، کل درآمد ناخالص حاصل از بهره برداری کنگر در منطقه مورد مطالعه در سال برابر با 202500000 هزار ریال، هزینه آن برابر با 89610000 هزار ریال، درآمد خالص برابر با 112890000 هزار ریال و رانت اقتصادی برابر با 9291 هزار ریال بوده است. با احتساب شمار تعداد خانوار و افراد وابسته به دامداران منطقه، میزان اشتغال مستقیم و غیرمستقیم فرآیند مرتعداری در طول یکسال به ترتیب 86 و 257 شغل و تعداد اشتغال بهره برداران محصول کنگر به ترتیب 72 و 216 شغل، محاسبه شد. با توجه به میزان درآمد پیش بینی شده از دو کارکرد بهره برداری از گیاه کنگر و تولید علوفه و اهمیت اقتصادی آن بر معیشت جوامع محلی، مدیریت گیاهان مهاجم در اکوسیستم های مرتعی باید به گونه ای باشد تا ضمن حفظ سلامت و یکپارچگی این اکوسیستم ها موجب شفافیت و تسهیل فرآیندهای تصمیم گیری در زمینه بهره برداری چندمنظوره مراتع شود.