بررسی سبکی و محتوایی نسخه خطی مخزن الانشاء، اثر محمدرضا کلهر

 مخزن الانشاء کتابی در تعلیم ترسل و نامه نگاری، اثر محمدرضا کلهر، یکی از کاتبان خوش‌قریحه اما گمنام قرن سیزدهم است. بررسی سبکی و محتوایی و ویژگیهای آن موضوع اصلی این پژوهش است. در این مقاله سعی شده است به بررسی سبکی و محتوایی «مخزن الانشا» از سه منظر زبانی، ادبی و فکری پرداخته و میزان توفیق و مهارت نویسنده در سنت ترسل و نامه‌نگاری عهد ناصری سنجیده شود.

 پژوهش پیش رو، مطالعه ای نظری است که به شیوه توصیفی-تحلیلی انجام شده است. محدوده و جامعه موردمطالعه کتاب چاپ سنگی مخزن الانشاء نوشته محمدرضا کلهر است که نسخه منحصربفرد این کاتب و نویسنده به شماره 3970 درکتابخانه آستان قدس رضوی و به شماره 25683 در کتابخانه ملی موجود است. این کتاب شامل مجموعه نامه‌های اخوانیات و سلطانیات و منشآت مربوط به بزرگان آن دوره است.

 ازجمله ویژگیهای سبکی شعرهای این کتاب مواردی مانند بکارگیری ماهرانه صنایع ادبی، تلاش در آفرینش واژه‌های خوش‌آوا، و واژه‌آفرینی گویا و تاثیرگذار است. نثر آن نیز آهنگین و استفاده از انواع سجع، حذف فعل به قرینه، حروف اضافه مضاعف، واژه‌های کهن و... در آن بسامد بالایی دارد. علاوه بر اینها، کاربرد آیات قرآنی و احادیث، شعرهای عربی و ضرب‌المثلها این کتاب را ازجمله کتابهایی قرار داده که از نظر ادبی و سبکی حایز اهمیت هستند.

 نویسنده این اثر در نگارش کتاب خود به سبک نویسندگانی ازجمله قایم‌مقام و سعدی نظر داشته است. همچنین با بررسی مخزن الانشاء میتوان توانمندی کلهر را بعنوان یکی از نویسندگان موفق در انعکاس ساختار فکری، زبانی و ادبی دوره خود به اثبات رسانید.