بررسی مفهوم توانمندسازی در کتابهای تصویری‏ داستانی برگزیده‏ ی فارسی، انگلیسی و فرانسوی در لیست کلاغ‎های سفید سال 2015

کتابخانه‎ ی بین‎ المللی کودک و نوجوان در مونیخ هر سال لیست کلاغ های سفید را منتشر می‎کند و به این ترتیب کتاب‎های برتر کودکان و نوجوانان را در پنجاه زبان معرفی می‎کند. در لیست سال 2015 در زبان فارسی چهار، در زبان انگلیسی ده و در زبان فرانسوی شش کتاب تصویری‎داستانی آمده است. در این مقاله، نگارنده پس از معرفی مفهوم و الگوی توانمندسازی به بررسی این مفهوم در تمام این کتاب ها می‎پردازد و خلاصه‎ای از چگونگی تجلی توانمندسازی در این کتاب ها ارایه ‎می‎دهد. همچنین در پایان برای روشن‎کردن این دسته‎بندی، برای نمونه، مقایسه ا‏ی از چگونگی توانمندسازی در سه کتاب تصویری‎داستانی برگزیده از سه زبان فارسی، انگلیسی و فرانسوی آمده‎است. به این ترتیب، نگارنده به این پرسش اساسی پاسخ‎ می‎دهد که در کتاب های برگزیده‎ی کلاغ‎های سفید (البته تنها در سه زبان و تنها در یک ژانر)، مفهوم توانمندسازی تا چه اندازه در نظر گرفته ‎شده ‎است. نتیجه‎ی بررسی ها بیانگر این است که فراوانی نمونه‎های توانمندساز در کتاب های تصویری‎داستانی انگلیسی زبان بیشتر از دو زبان دیگر است و در کتاب های فارسی‎زبان کمترین نمود توانمندسازی را در سال 2015 داشته‎ایم. در نمونه های بررسی شده، توانمندسازی هنری در از تخیلت استفاده کن،[1] نمونه‎ی انگلیسی، بسیار پررنگ است و نویسنده‏تصویرگر با استفاده‏ی مناسب از بینامتنیت در هر دو روایت متن و تصویر و همین طور عناصر پرامتنی توانسته خواننده را توانمند کند. نمونه‏ی فرانسوی، تو چه خوب از درخت بالامی‏روی،[2] بیشتر به توانمندسازی فردی و اجتماعی می‎پردازد. اما توانمندسازی در ماست شیرین، نمونه‏ی فارسی، نمود ویژه‏ای ندارد. تصویرگری این کتاب نیز تقلیدی است و در کل همانند متن روایی در توانمندسازی خواننده موفق نبوده است. درهرحال، هدف این مقاله تاکید بر وجود مفهوم توانمندسازی در ادبیات‎ کودک و نوجوان است؛ زیرا مخاطبان ادبیات‎ کودک، مخاطبانی ویژه‎اند و توانمندسازی آن ها می‎تواند موقعیتی برنده‎برنده به‎ وجود آورد و به همین دلیل شاید بهتر باشد میانجیگران ادبیات ‎کودک و نوجوان به توانمندسازی این گروه مخاطب ویژه توجه بیشتری نشان ‎دهند. از طرف دیگر، ازآنجاکه لیست کلاغ های سفید را بزرگترین کتابخانه‎ی ادبیات‏ کودک دنیا منتشرمی‎کند و افراد زیادی، از جمله کتابداران، مابان، مربیان و همین طور پژوهشگرانی از سراسر دنیا برای انتخاب کتاب به این لیست مراجعه می‏کنند، به احتمال قوی، حساسیت خاصی بر کتاب های برگزیده وجود دارد. همچنین آمدن نام کتابی در این لیست، امتیازی ویژه برای نویسنده و ناشر و در کل دست‎اندکاران آن محسوب‎ می‏شود. بنابراین حساسیت بر مفهوم توانمندسازی هم برای خواننده‏ی پنهان و هم برای میانجیگران می تواند توانمندساز باشد.