عقلانیت سیاسی-اجتماعی از دیدگاه امام خامنه‎ ای (دام ظله)

پس از انقلاب اسلامی در چند برهه، چالش فکری درباره موضوع عقلانیت برجسته شد، که براین‎اساس، امام خامنه‎ای مفهوم عقلانیت را تبیین و بر آن تاکید کردند. هدف این پژوهش تبیین مفهوم عقلانیت اسلامی و مفهوم و مصادیق عقلانیت در وجوه سلبی و ایجابی از منظر امام خامنه‎ایa است. روش تحقیق کیفی است، و تحقیق با شیوه تحلیل مضمون انجام شده است. محتوای تحلیل‎شده همه بیانات امام خامنه‎ایa درباره مقوله عقلانیت است. یافته‎ها نشان می‎دهد عقلانیت اسلامی به مفهوم عقل سلیم، تعالی‎محور و توحیدمحور است، حوزه وسیعی دارد و در سه سطح عقلانیت بنیادین، ارزشی و ابزاری مطرح است. همچنین یافته‎های تحقیق نشان می‎دهد که عقلانیت از نظر امام خامنه‎ایa در وجوه ایجابی، به مفهوم محاسبه صحیح و کار سنجیده مبتنی بر تعالیم اسلامی، انقلابی، عدالت، معنویت، بصیرت و دشمن‎شناسی، ارزش‎های انسانی و اخلاقی، آرمان‎گرایی، واقع‎بینی و آینده‎نگری است و در وجوه سلبی، ترس و انفعال، سازش، سیاسی‎کاری، محافظه‎کاری و کوتاه آمدن از آرمان‎ها و ارزش‎ها، تقلید کورکورانه، ایجاد وابستگی و اعتماد به دشمن خلاف عقلانیت است. نتایج تحقیق حاکی است که عقلانیت مد نظر امام خامنه‎ایa عقلانیت متعالی و توحیدمحور اسلامی است و این عقلانیت مبتنی بر اخلاق، معنویت، آرمان‎گرایی و واقع‎بینی است.