بررسی و تحلیل وجه تصویری شعر «ققنوس» از نیما یوشیج

شیوه های تصویرپردازی از ادبیات کلاسیک تا مدرن، به تبعیت از جهان بینی انسان هر عصر، دچار تحولاتی اساسی در نوع کارکرد و حوزه های معنایی شده و از عنصری غالبا حاشیه ای و روبنایی در شعر کلاسیک، تبدیل به عنصری محوری و زیربنایی در شعر نو گردیده است. نیما یوشیج که طلیعه ی ظهور مدرنیسم در شعر فارسی به شمار می آید، علاوه بر تحولاتی که در ساختمان بیرونی شعر پدید آورد، به تبعیت از نگاه و فلسفه ی مدرن، تحولی عمیق در حوزه های معنایی نیز ایجاد کرده است؛ تحول در بوطیقای تصویر، انعکاسی است از نوسازی جهان فکری شاعر و عناصر اندیشگانی او که در قالب تصاویر شعری، ظهور بیرونی یافته است. نیما با عبور از دوره ی اول شاعری خود، در آغاز دوره ی دوم و با شعر ققنوس، تحول مهمی نیز در حوزه ی تصویرپردازی شعر خود پدید آورد که بیش از هر چیز نشان از گذار او از مرحله ی توصیف و پای نهادن در راه تصویرپردازی نوین است. بررسی پیکره ی کلی شعر ققنوس نشان می دهد که در این شعر، نیما به نگاهی انداموار و منسجم در روایت دست یافته است که با وجود مختصر و موجز بودن آن، نه تنها به کمال یک روایت نزدیک شده است، بلکه به صورت جزیی و در تک تک تصاویر نیز نشان از دغدغه مندی شاعر برای ساختن و پرداختن تصاویر دارد شعر ققنوس به عنوان مانیفست شعری نیما، نشان از آن دارد که این اثر، با وجود نگاه سمبولیک آن به داستانی اساطیری، قرابتی انکار ناپذیر با نگاه مدرن به تصویر دارد؛ فشردگی روایت و تصاویر به تبعیت از داستان کوتاه مدرن، بهره گیری از تصاویر عینی با وجود ساختار انتزاعی و سمبولیک اثر، تغییر در مفهوم سمبولیک اثر و القای مفاهیم سیاسی و اجتماعی مد نظر شاعر، روایتمند کردن بسیاری از واحدهای تصویری به صورت مجزا و در سایه ی روایتمندی کل اثر و همچنین غلبه ی تصویر بر توصیف در ساختمان کلی شعر از جمله ی این نشانه ها به شمار می آیند.