معناشناسی "ضر" در قرآن کریم با تاکید بر روابط همنشینی و جانشینی

"ضر" از واژگان کلیدی و پربسامد در آیات قرآن کریم است که در تبیین حوزه معنایی رنج و سختی در جهان بینی قرآنی نقش مهمی دارد. این پژوهش با استفاده از روش معناشناسی، مفهوم ضر را از دیدگاه قرآن کریم تبیین کرده است؛ زیرا معناشناسی با نگاه تحلیلی و دقیق به متن، روشی سودمند برای دستیابی به معنای حقیقی کلمه است. با بررسی واژه ضر با رویکرد هم زمانی مشخص شد ضر بر محور همنشینی فعلی با افعالی همچون مس و کشف و بر محور همنشینی اسمی با مفهوم باس، نفع، نعمت، رحمت و سراء و بر محور جانشینی با واژه شر، عذاب و رجز در یک حوزه معنایی قرار می گیرد؛ ازاین رو "ضر" زیانی دنیوی و در حوزه آسیب های فردی و از سنن الهی است که وجود انسان را به کام خود می گیرد؛ همچون پرده ای بر چهره جان و تن انسان می افتد و چهره سلامت، آسایش و آرامش را می پوشاند. این ضرر در حدی است که شخص از دیگران قطع امید می کند و تنها خدا را می خواند و وسیله ای برای متنبه شدن، امتحان، رشد و رسیدن به مقام والا است؛ بنابراین، "ضر" لزوما معنای منفی ندارد و ممکن است باوجود ظاهر ناخوشایند نتایج و آثار مثبت داشته باشد.