ارتباط تجربه عرفانی و خلاقیت های هنری نفری در المواقف و المخاطبات

ابوعبدالله نفری از عارفان بزرگ و در عین حال گمنام قرن چهارم هجری است که تاثیری شگرف بر منظومه عرفانی پس از خود گذاشته و ابن عربی از او با لقب «رجال الله» یاد کرده است. مهم ترین اثر نفری، دو کتاب در شرح مکاشفات وی به نام های المواقف و المخاطبات است. این نوشته ها مبتنی بر نوعی گفت و گو میان خدا و انسان است که خداوند پیوسته نفری را خطاب می کند و از این طریق، حقایقی را بر قلب او آشکار می سازد. زبان نفری در مواقف و مخاطبات، پارادوکسیکال و سرشار از رمز و سمبل و ابهام است که راوی با خروج از هرگونه «لسان معتاد» و «منطق مالوف»، روابط دال ها و مدلول ها را به هم می ریزد و دلالت هایی بدیع می آفریند. از سوی دیگر، این زبان و گزاره ها، ارتباطی مستقیم با تجارب و حالات عرفانی دارد؛ به گونه ای که نفری متناسب با افق انتظار، باورها و موقعیت ذهنی خود، زبان خاص خویش را برگزیده که می توان از آن به «بیان موسیقی هیجان در زبان» تعبیر کرد. نگارنده در این مقاله کوشیده است ضمن تبیین مقدماتی درباره احوال و آثار نفری، عمده ترین عناصر اختصاصی منظومه عرفانی وی یعنی مواقف «وقفه، سوا، معرفت، رویت و حجاب» را بیان کند و با اشاره به نکاتی درباره تجربه عرفانی و شروط و ملازمات آن و ارتباط مستقیم این نوع تجربه با نظام زبان، در نهایت به این نتیجه برسد که اوج و حضیض تجربه عرفانی، رابطه مستقیمی با اوج و حضیض زبان و خلاقیت های هنری نفری یا هر عارف دیگر دارد و ازاین رو، «حال عالی» در آینه «قال هنری و جمال شناسیک» نمودار می شود.