سبک شناسی اشعار زنان پارسی گوی شبه قاره هند از قرن هشتم تا یازدهم (ایلخانان و تیموریان)

برغم تعداد نسبتا زیاد زنان شاعر شبه‌قاره، اشعار آنها کمتر بعنوان هویتی مستقل در تاریخ ادبیات و مباحث سبک‌شناسی و نقد ادبی درنظر گرفته شده است و از اکثر زنان شبه‌قاره تنها مطالبی کلی درباره زندگی و شیوه شاعری آنان، و حتی گاه بدون ذکر ابیاتی از آنان در تذکره‌ها بیان شده است. این پژوهش بر آن است ضمن معرفی زنان شاعر پارسی گوی شبه قاره در عصر مغولان و تیموریان، به بررسی سبک‌شناسی اشعار آنان بپردازد.

این مقاله براساس مطالعات کتابخانه‌ای و به شیوه توصیفی-تحلیلی انجام شده است.

 تذکره‌نویسان از 54 شاعر زن در شبه‌قاره یاد میکنند که برخی از آنان از منسوبان به دربار هستند. از میان این شاعران تنها از زیب‌النساء متخلص به «مخفی» دیوانی شامل بیت برجای مانده است و تعداد اشعار باقیمانده از زنان شاعر شبه‌قاره (با احتساب ابیات دیوان زیب‌النساء: 4025 بیت) بالغ بر 4218 بیت است. البته برخی از این ابیات در تذکره‌‌ها، به دو بانوی شاعر نسبت داده ‌شده است.

 از منظر فکری، بعلت بسامد بالای قالب غزل در اشعار شاعران زن شبه‌قاره، موضوع عشق و متعلقات آن در رتبه نخست قرار دارد و موضوعاتی مانند عرفان و توصیف نیز در اشعار آنها دیده میشود. از موضوعات مهم و بدیع فکری در اشعار این شاعران، تاکید تذکره‌نویسان بر مشاعره و بدیهه‌سرایی زنان و شکایت از پیری همسرانشان است. از منظر زبانی و ادبی، اشعار زنان شاعر شبه‌قاره، فاقد جلوه و نوآوری است و بر پایه تقلید استوار است. زبان شعری در اشعار زنان شبه‌قاره، زبانی مردانه، تقلیدی، تکراری و فاقد تشخص شعری است. مباحث اشعار حسی و عاطفی زنانه است و نوجویی، دید انتقادی به جامعه و اشاره به جنسیت و زندگی شخصی در اشعار آنان نمود چندانی ندارد و تقلید و تتبع از شاعران پیشین، باعث تکرار تصاویر و عدم خلاقیت و آفرینش هنری در شعر آنان شده است.