حیات سیاسی اجتماعی شیعیان افغانستان در عصر سدوزایی ها (1160-1233ق/1747-1818م)

پیدایش اسلام در شرق ایران که بخشی از آن افغانستان نام گرفته است به عهد خلفای راشدین باز می گردد و بنا به مستندات تاریخی، نفوذ تشیع در این خطه، پس از شروع سختگیری های امویان نسبت به شیعیان آغاز گردید. ورود علی بن موسی الرضا (ع) به خراسان، تسامح مذهبی مغولان، مسلمان شدن ایلخانان و تمایل ایشان به آیین تشیع و برآمدن صفویان، در گسترش مذهب تشیع در این منطقه مهم ارزیابی می شود. در سده های اخیر شیعیان اقلیتی پرشمار در جامعه اسلامی افغانستان محسوب می شوند. مذهب شیعه بیشتر در میان اقوام و قبایل ایرانی تبار فارسی زبان افغانستان رواج دارد. اکثر هزاره ها و قزلباش ها شیعه مذهبند؛ با این وجود تشیع در میان قبایل تاجیک، ازبک، ترکمن، بلوچ و حتی پشتون ها و برخی از اقوام دیگر، پیروانی دارد. شیعیان در ولایات مختلف به شکل فراگیر یا نقطه ای سکونت دارند اما به صورت عمده در مناطق مرکزی افغانستان یعنی هزاره جات زندگی می کنند. بیشتر شیعیان افغانستان دوازده امامی اند گرچه تعداد قابل ملاحظه ای از تاجیک های شیعه، پیرو کیش اسماعیلی هستند. مسئله اصلی این پژوهش بررسی حیات سیاسی- اجتماعی شیعیان افغانستان در عصر سدوزایی ها (1160-1233 ق/1747-1818م) و نقش آن ها در به قدرت رسیدن احمدخان ابدالی (درانی)، بنیانگذار حکومت سدوزایی و تحکیم پایه های قدرت او و فرزندانش می باشد. سدوزایی ها در قدرت یابی و فتوحات خویش، از تجارب نظامی برخی از قبایل هزاره بهره مند شدند. قزلباش ها نیز آنان را در امور لشکری و دیوانی یاری رساندند. نزدیک شدن این اقوام به کانون قدرت، گاه موجب بروز حساسیت و واکنش از سوی اکثریت سنی مذهب پشتون می شد. ذکر برخی از وقایع تاریخی و بیان مواجهه شیعیان با آن حوادث، بستری فراهم خواهد کرد تا به درک بهتری از رفتارشناسی شیعیان افغانستان در دوره مورد بحث نایل شویم. نتایج این پژوهش که با روش تاریخی و با رویکرد توصیفی تحلیلی به انجام رسیده به شناخت بهتر مناسبات شیعیان با حکومت درانی و درک موقعیت و جایگاه ایشان در جمعیت غالبا سنی مذهب کمک می کند.