بررسی رویکردهای سنتی سبک شناسی در خمسه نظامی گنجه ای

سبک و سبک شناسی، از مباحث داراز دامن و گسترده حوزه ادبیات و نقد ادبی است که با تاریخ ادبیات و زبان شناسی، پیونددارد. از این رو بررسی سبک شناسانه متون نظم و نثر ادبی و دیدگاه های شاعران و نویسندگان، از اهمیت خاصی برخوردار و مورد توجه پژوهشگران اعصار گذشته و روزگار معاصر بوده است. مشخصه های رویکردهای سبک‌شناسی سنتی (سبک شناسی شمی، عاطفی، بیانی و تفسیری) که در آن ذوق، احساس و دریافت شهودی و شم شخصی دخالت دارد، در آثار نظامی گنجه ای به وضوح دیده می شود. در این مقاله برآنیم تا با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و روش تحلیلی– توصیفی، پس از تعریف اصطلاحات، شواهدی از آثار او بیاوریم و دیدگاه‌ها و نگاه تازه اش را درباره شعر و شاعری و همچنین برجستگی‌ها و مشخصه‌های سبکی آثارش را بررسی کنیم و با رویکردهای سبک‌شناسی سنتی تطبیق دهیم. یافته‌ها نشان می‌دهد که نظامی گنجه ای شعر را از مقوله الهام می‌دانسته است و در اشعارش از هاتف، سروش، جن و خضر سخن می‌گوید که شعر را به او تعلیم می داده اند. این شاعر برجسته و سبک‌ساز با ساخت ترکیبات خاص و تازه، ابداع معانی جدید، تصویر جزییات، انتخاب الفاظ و چینش مناسب در محور همنشینی و جانشینی و استفاده از آرایه های ادبی دست به ابتکاراتی زده است و سبک نو و طرز جدید خود را بنیان نهاده است و در طول دوران، پیروان و مقلدان بسیاری نیز یافته است.