مقایسه خصوصیات کمی و کیفی 35 دورگ و ژنوتیپ امیدبخش زردآلو در شرایط استان خراسان رضوی

یکی از اهداف مهم اصلاح زردآلو در ایران، دست یابی به ارقام جدید سازگار با خصوصیات مطلوب است. بنابراین ضروریست قبل از معرفی، سازگاری ژنوتیپ های امیدبخش در نقاط مختلف کشور مورد ارزیابی قرار گیرد. این مطالعه با هدف بررسی سازگاری و تعیین خصوصیات کمی و کیفی 35 دورگ و ژنوتیپ به دست آمده از برنامه اصلاحی در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی اجرا شد.

در این پروژه 35 ژنوتیپ انتخابی و امید بخش زردآلو که در ایستگاه تحقیقات باغبانی سهند طی سالیان گذشته از طریق هیبریداسیون و انتخاب از میان ژنوتیپ های بومی بدست آمده اند، برای انجام آزمایشات طی سال های 1396 تا 1398 مورد ارزیابی قرار گرفتند و ژنوتیپ ها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار مورد مطالعه قرار گرفتند. فاکتورهای اندازه-گیری شده شامل صفات فنولوژیکی، مورفولوژیکی وپومولوژیکی بودند. هم چنین، همبستگی بین صفات و تجزیه به عامل های اصلی نیز انجام گرفت.

نتایج نشان داد که ژنوتیپ DM101 زودرس ترین و رقم جلیل دیررس ترین بودند. ژنوتیپ ها از لحاظ قدرت رویشی درخت در سه گروه (قوی، متوسط و ضعیف)، شاخه زایی در سه گروه (زیاد، متوسط و کم)، توزیع جوانه در درخت در سه گروه (غالبا روی سیخک، غالبا روی شاخه های یکساله، به طور مساوی روی سیخک و شاخه یکساله)، قرار گرفتند. هم چنین، ژنوتیپ های مورد بررسی از لحاظ متوسط وزن میوه بسیار متفاوت بودند. به طوری که رقم شانلی با 50/75 گرم و AC311 با 90/14 گرم به ترتیب از بیشترین و کمترین متوسط وزن برخوردار بودند. ژنوتیپ ها از لحاظ میزان عملکرد نیز تفاوت معنی داری با یکدیگر داشتند، به گونه ای که بالاترین میزان عملکرد (110 کیلوگرم) در ژنوتیپ AD735 مشاهده شد. مزه مغز اکثر ارقام باستثنای AD741 و AD546 شیرین بودند. مشخصات بیوشیمیایی میوه نیز تغییرات معنی داری در بین ژنوتیپ ها نشان داد، به طوری که دامنه تغییرات مواد جامد محلول از 48/13 درصد در AD650 تا 95/21 درصد در AC801 و HS515 متفاوت بودند. همبستگی مثبتی بین وزن میوه با وزن هسته (73/0) و وزن مغز (26/0) و همبستگی منفی با عملکرد (19/0-) و تعداد روز از مرحله تمام گل تا رسیدن میوه (18/0-) وجود داشت. مواد جامد محلول همبستگی منفی در سطح 5 درصد با اسید کل (21/0-) و همبستگی مثبتی با pH (40/0) در سطح 1 درصد داشت. نتایج تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که عامل PC1 با 44/29 درصد کل تغییرات بیانگر خصوصیات پومولوژیکی، عامل PC2 با 00/17 درصد کل تغییرات بیانگر خصوصیات مورفولوژیکی، عامل PC3 با 00/9 درصد کل تغییرات بیانگر خصوصیات فنولوژیکی و عامل PC4 با 00/8 درصد کل تغییرات بیانگر خصوصیات شیمیایی میوه بودند. این چهار ترکیب حدود 94/64 درصد از کل تغییرات را دارا بودند.

به طور کلی، ارقام شانلی از لحاظ بزرگی اندازه میوه، جلیل از لحاظ دیررسی، کیفیت میوه و قابلیت خشکباری مناسب و پارسی از لحاظ کیفیت میوه، بازارپسندی و رنگ پذیری بسیار عالی نسبت به سایر ژنوتیپ ها برتری داشتند.