خوانش پسااستعماری پنج گانه مدن الملح از دریچه نظریه چندآوایی باختین

دو نظریه پسااستعماری و چندصدایی (پولیفونی) از جهت واکاوی گفتمان تک صدای قدرت، پیوندی نزدیک با یکدیگر دارند. درحالی که میخاییل باختین رمان چندصدایی را جهانی هزارتو و رنگارنگ و عرصه ای برای پژواک آواهای گوناگون می داند، نظریه پردازان پسااستعماری نیز می کوشند سویه ها و مولفه های سلطه گری هژمونیک متون ادبی را بکاوند و صدای مردمان درحاشیه و فرودست را موضوع نقد ادبی قرار دهند. بر این اساس، پژوهش پیش رو، با اتکای بر مفروضات نظریه چندصدایی باختین، می کوشد مولفه های این نظریه، از جمله شیوه روایت، تعدد گفتمان و گونه های الحاقی را در پنج گانه مدن الملح (شهرهای نمک)، که روایتی است شبه تاریخی از فرآیند پیدایش نفت در شبه جزیره عربستان و دگردیسی رویکرد استعمار (از شیوه کلاسیک به نو)، بکاود و برمبنای آن، خوانشی پسااستعماری از رمان مزبور ارایه دهد. دستاوردهای این مقاله را می توان در دو مورد نظری و کاربردی خلاصه کرد: اول، منطق مکالمه ای و نظریه چندصدایی میخاییل باختین، به دلیل کاربستش در تبیین مولفه های سلطه گری و تک صدایی قدرت مطلقه، می تواند افق های نوینی در حوزه مطالعاتی پسااستعماری بگشاید؛ و دوم، عبدالرحمن منیف در پنج گانه مدن الملح، با ارایه آواها و گفتمان های مختلف و گونه های الحاقی برگرفته از سنت فکری و فرهنگی عربی-اسلامی، گفتمان مسلط استبداد/استعمار را وارد منطق مکالمه ای کرده و مشروعیت برساخته آن را با قراردادن در کنار پادگفتمان های هم ارز، از کار انداخته است.