استرهای فتالیک اسید به عنوان آلاینده های نوظهور فراگیر در محیط زیست و نقش آن ها در تهدید امنیت غذایی و سلامت انسان: یک مطالعه مروری

پلاستی سایزرها ترکیباتی هستند که به طور گسترده به منظور افزایش نرمی ترکیبات پلاستیکی و مشتقات مربوط به آن استفاده می شوند. استرهای فتالیک اسید به عنوان بزرگترین گروه نرم کننده های جهان به شمار می روند و مقدار مصرف این ترکیبات در جهان در حدود 10 میلیون تن در سال بوده که گردش مالی بالغ بر 20 هزار میلیون دلار را دربر می گیرد. این ترکیبات نیمه فرار بوده و سرطان زا، جهش زا و مختل کننده غدد درون ریز می باشند. در این پژوهش به معرفی انواع استرهای فتالیک اسید و ساختار آن ها، مسیرهای ورود آن ها به اکوسیستم های مختلف و بدن انسان، روش های اندازه گیری در نمونه های محیطی و پژوهش های انجام شده در سطح جهان و ایران پرداخته شده است. به دلیل پیوند ضعیف بین این ترکیبات با پلاستیک ها، این آلاینده ها به راحتی می توانند وارد محیط زیست شده و با ورود به زنجیره غذایی انسان سبب بروز بیماری های زیادی مانند سرطان سینه، تیرویید، بیضه، مشکلات تولید مثلی، چاقی، آسم، قند و... شوند. با توجه به این ویژگی ها، استرهای فتالیک اسید در فهرست آلاینده های خطرناک سازمان محیط زیست کشور ایالات متحده آمریکا، چین و اتحادیه اروپا قرار دارند. متاسفانه در این زمینه پژوهش های بسیار کمی در ایران انجام شده است. پژوهش های انجام شده در رسوبات تالاب انزلی، آب خلیج چابهار و خاک پایین دست محل دفن زباله سراوان نشان داد غلظت استرهای فتالیک اسید بویژه دی اتیل هگزیل فتالات (پرکاربردترین نرم کننده جهان) بسیار بیشتر از آستانه خطر زیست محیطی این آلاینده ها در اکوسیستم است. امید است اطلاعات این مقاله مروری به شناخت هرچه بیشتر این ترکیبات و بررسی خطرات این آلاینده برای محیط زیست ایران کمک نماید.