بررسی توصیفی، ساختاری و محتوایی افسانه دختر جولاه

افسانه های عامه یکی از گونه های ادب داستانی عامه اند. در همین راستا، افسانه دختر جولاه، یکی از افسانه های مردم چهارمحال وبختیاری به زبان فارسی گفتاری رایج در روستای گیشنگان است که با این روایت تاکنون ثبت و تحلیل نشده است. نگارنده در این مقاله با معرفی و گزارش کامل افسانه، آن را از منظر عناصر داستان و افسانه کاویده و در نهایت آن را بر اساس الگوی ریخت شناسی قصه ها (الگوی پراپ) بررسی کرده است. روش تحقیق در این مقاله، توصیفی- تحلیلی (تحلیل محتوا) و روش گردآوری داده ها از نوع میدانی است و به طور خلاصه مشخص شده که این روایت از افسانه دختر جولاه، روایتی متفاوت با روایت های ذیل تیپ g879 است که مارزلف بررسی کرده است. این افسانه، از منظر عناصر داستان، قوی است؛ کنش ها همانند اغلب افسانه ها، بیرونی، متنوع و گوناگون اند؛ زاویه دید، سوم شخص مفرد؛ و راوی، دانای کل است. شخصیت ها متنوع اند، اما اغلب بی نام و نشان؛ مقدمه چینی، گره افکنی، اوج، گره گشایی و فرود، در نهایت اختصار تنظیم شده اند. زمینه خرق عادت در آن قوی است. تصادف و تقدیر به خوبی نمایان است و یکی از مضامین اصلی آن، تقدیرباوری است. تقابل های دوگانه در قالب شاه و فقیر، بدجنس و نیک اندیش، دروغگو و راستگو ترسیم شده اند. حوادث در عین فشردگی، همانند بسیاری از افسانه ها، استقلال دارند و تشابه بن مایه ها در این افسانه در قالب وجود سیمرغ، دیو، خواب دیو، تبدیل شدن به سنگ، ناپدید شدن، داروی شگفت انگیز و... رخ می نماید. این افسانه بر اساس الگوی پراپ هم بررسی و مشخص شده که اغلب خویشکاری ها را دارد.