روانسنجی ابزارهای سواد سلامت در مقالات فارسی زبان: مرور نظام مند ادبیات پژوهشی

ابزارهای متعدد و متنوعی برای سنجش سواد سلامت روانسنجی شده است. مطالعه حاضر با هدف مرور روانسنجی ابزارهای سواد سلامت در مقالات فارسی زبان از ابتدا تا پایان اردیبهشت 1400 انجام شد.

در این مطالعه برای یافتن مقالات مورد نظر، پایگاه های داده SID و Google Scholar با استفاده از کلید واژه های "سواد سلامت" و "سواد بهداشتی" در عنوان مقالات مورد جستجو قرار گرفت. ابتدا با تطبیق مقالات استخراج شده از دو منبع فوق، مقالات تکراری حذف شد. سپس، با بررسی چکیده و یا متن اصلی در چند مرحله، مقالاتی که شرایط ورود را داشتند، به مطالعه وارد شدند. در نهایت اطلاعات مربوط به ابزارهای سنجش سواد سلامت که در مقالات فارسی زبان روانسنجی شده بودند، استخراج و در جداول ذی ربط دسته بندی شد.

در جستجوی اولیه تعداد 600 مقاله از پایگاه داده های مورد بررسی استخراج شد، که پس از حذف موارد تکراری و مواردی که معیارهای ورود به مطالعه را نداشتند، در نهایت تعداد 26 مقاله در مطالعه باقی ماند. در 17 مقاله، ابزارهای سنجش سواد سلامت توسط محققان تدوین شده و روایی و پایایی آن ها مورد بررسی قرار گرفته بود (محقق ساخته). این ابزارها سواد سلامت جمعیت های مختلف عمومی، جمعیت های خاص و یا موضوعات خاص را ارزیابی می کنند. در 9 مقاله نیز ابزارهای اصلی پس از ترجمه نسخه اصلی به زبان فارسی، مورد روانسنجی قرار گرفته بودند. این ابزارها عبارت بودند از TOFHLA، STOHFLA، NVS، FCCHL، OHLI، MHLAP، RELAM،Health literacy scale for women of reproductive age . در اکثر ابزارهای مورد استفاده مراحل و جزییات روانسنجی ابزارها بطور کامل گزارش نشده بود.

نتایج بررسی مقالات نشان می دهد که روانسنجی ابزارهای محقق ساخته، بیش از ترجمه ابزارهای شناخته شده (و روانسنجی آنها) در دستور کار محققان ایرانی بوده است. گزارش شفاف و روشن اطلاعات روانسنجی ابزارها توصیه می شود.