گونه شناسی آماری بیماری های سلاطین سلجوقی؛ تحلیلی بر نسبت نوع مرگ با طول عمر و دوام سلطنت (590 - 431 ق)

در سال 431 ق خاندان ترک تبار سلجوقی موفق شدند بعد از 13 سال زورآزمایی با غزنویان، آن ها را بطور قطعی در پیکار دندانقان شکست دهند و بنیاد حکومتی را بگذارند که تا سال 590 ق استمرار یافت. در دوره 159 ساله حاکمیت سلجوقیان بر ایران، 15 تن از اعضای این خاندان به صورت رسمی به قدرت رسیدند. غالب حاکمان این دودمان، درنتیجه ابتلای به بیماری های گوناگون درگذشتند. برخی از آنان نیز در جریان منازعات داخلی به منظور کسب قدرت، یا در روند مقابله با دشمنان خارجی سلطنت، کشته شدند. به جز چند استثنا، مرگ هر دو گروه و به ویژه سلاطینی که به مرگ غیرطبیعی درگذشتند، در سنین پایین رخ داد. این مسئله موجب شد که اکثر حاکمان این دودمان، سلطنت ناپایداری داشته باشند. در پژوهش پیش رو تلاش شده، چگونگی مرگ سلاطین سلجوقی و نسبت میان نوع مرگ این حاکمان، با مدت زمامداری و حیات آنان، مورد بررسی قرار گیرد.

در پژوهش حاضر با استفاده از روش آماری، مهم ترین منابع عصر سلجوقی در جهت دستیابی به اهداف تحقیق، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

اغلب سلاطینی که به مرگ طبیعی فوت کردند، سابقه ابتلا به امراض متعددی را داشتند؛ اما در نتیجه ابتلا به یک بیماری خاص فوت کردند. مهم ترین این بیماری ها عبارت بودند از قولنج، بواسیر، سل، تب محرقه، آبله، رعاف و امراض مقاربتی. گروهی که به مرگ غیرطبیعی درگذشتند، نیز بعضا سابقه ابتلا به برخی از امراض را داشتند؛ با این حال پیش از آنکه در نتیجه بیماری فوت کنند، توسط مخالفان و رقبای خود کشته شدند. طول عمر و دوام سلطنت آن دسته از حاکمانی که به مرگ طبیعی درگذشتند، بیشتر از گروه دوم بود.

در فرایند انجام این پژوهش، ضمن رعایت اصل امانت داری در استفاده از منابع، از ارایه تحلیل های غیرعلمی و مغرضانه خودداری شده است.

از میان 15 سلطان سلجوقی، 10 تن به علت ابتلا به امراض گوناگون درگذشتند. بیماری قولنج با سه مورد، بیماری های سل و تب هر کدام با دو مورد و سایر امراض با یک مورد، باعث مرگ این گروه از سلاطین شدند. میانگین عمر این گروه 38 سال و میانگین سلطنت آنان 15.3 سال است. اگرچه از میان پنج سلطان دیگر سلجوقی، دو تن دارای بیماری قبلی بودند، اما هر پنج تن به مرگ غیرطبیعی و توسط مخالفانشان کشته شدند. سه تن آنان توسط مدعیان قدرت مسموم شدند و دو سلطان دیگر در نبرد با مخالفان خارجی سلطنت به زخم شمشیر به قتل رسیدند. میانگین عمر این گروه 36 سال و میانگین سلطنت آنان 9.03 سال بود.