مقایسه و تحلیل عوامل اصلی ارتقاء دهنده شاخص بهره وری آب گندم در دو روش غرقابی و موضعی (مطالعه موردی: استان یزد)

با توجه به اینکه مزارع گندم عمدتا به دو روش سطحی (غرقابی) و موضعی (تیپ) آبیاری می شوند، این پژوهش بر آن شد تا اثر فاکتورهای عملکرد و آب مصرفی بر شاخص بهره وری آب (WUE) این دو سامانه را در استان یزد بررسی، مقایسه و تحلیل نماید تا از این طریق، اولویت پرداختن به این فاکتورها به تفکیک نوع سامانه مشخص شود. نتایج نشان داد که در روش غرقابی، کاهش حجم آب مصرفی بیشتر از افزایش عملکرد محصول در ارتقای WUE، نقش داشته است. به عبارتی دیگر برای افزایش WUE گندم در روش های غرقابی باید بیشتر سراغ راهکارهای بهینه سازی و کاهش مصرف آب در مزرعه رفت و پرداختن به روش های افزایش عملکرد محصول در جایگاه بعدی قرار دارند. اما در مورد آبیاری موضعی، شرایط بر عکس بوده و فاکتور عملکرد نقش تعیین کننده تری در ارتقای WUE ایفا کرده است. در این سامانه مسایل به نژادی و به زراعی گندم نظیر انتخاب ارقام مناسب، تاریخ و تراکم مناسب کاشت، رعایت دور آبیاری ها، عملیات مناسب تغذیه، کنترل آفات و بیماری ها نقش قابل توجهی در WUE داشته و مستلزم توجه زیادی از جانب کشاورزان است. همچنین مشاهده شد که علی رغم کاهش محتمل حجم آب مصرفی گندم در آبیاری تیپ نسبت به غرقابی و ارتقای عددی WUE، امکان عدم دستیابی بهره برداران به عملکرد قابل قبول محصول در واحد سطح وجود دارد که همین مساله می تواند موجب عدم صرفه اقتصادی این سامانه در مزارع گندم و در نتیجه، نارضایتی بهره برداران شود. حل این مساله در گرو توجه ویژه به نکات مدیریتی و به زراعی در آبیاری موضعی گندم خواهد بود.