مطالعه تطبیقی امکان و شرایط ثبت اختراع سلول های بنیادی در آمریکا، اروپا و ایران

بررسی قابلیت ثبت اختراعات مربوط به سلول‌های بنیادی انسانی مستلزم این است که در مرحله اول نوآوری های این حوزه از موضوعات قابل ثبت تلقی شوند و سپس تطبیق شرایط سه گانه ثبت اختراع بر نوآوری های این حوزه ممکن باشد. توجه به بیان عام قوانین ثبت اختراع در هر سه نظام حقوقی اختراعات این حوزه از موضوعات قابل ثبت تلقی می شوند. تطبیق شرایط سه گانه ثبت اختراع بر اختراعات این حوزه نیز با چالش هایی مواجه است که در دو نظام حقوقی آمریکا و اروپا تلاش شده است از طریق ارایه شاخص های احراز هر یک از شرایط سه گانه ثبت اختراع به این چالش ها پاسخ داده شود.

این مقاله توصیفی تطبیقی، و با بهره گیری از روش اسنادی و استفاده از ابزار فیش برداری تهیه و تدوین گردیده است.

نظام ثبت اختراع ایران فاقد دستورالعمل های ارزیابی کافی برای ارزیابی اختراعات این حوزه بوده و ارزیابان دارای مهارت کافی نیز در این حوزه ندارد. از سوی دیگر نظام های ثبت اختراع آمریکا و اروپا در دو دهه گذشته با چالش تطبیق شرایط ثبت اختراع بر نوآوری‌های این حوزه مواجه بوده و برای حل معضلات این امر به راه‌حل‌های مناسبی دست یافته‌اند. ملاحظات اخلاقی: در تمام مراحل نگارش پژوهش حاضر، ضمن رعایت اصالت متون، صداقت و امانتداری رعایت شده است.

با توجه به کاستی های نظام ثبت اختراع ایران به ویژه عدم وجود دستورالعمل های ارزیابی و نبود ارزیابان تخصصی اختراع در ایران انتخاب معیارهای سخت گیرانه تر برای ارزیابی اختراع نظام ثبت اختراع را با چالش جدی مواجه می کند. به طور کلی مناسب است معیارهای مورد توجه در دو نظام حقوقی مذکور در احراز شرایط ثبت اختراع برای جلوگیری از ابهامات و دعاوی مشابه که در این دو نظام حقوقی مطرح شده است در قانون ثبت اختراعات یا آیین نامه مربوطه مورد تصریح قرار گیرد. رویکرد نظام حقوقی آمریکا در اعمال این شاخص‌ها سخت‌گیرانه تر است. با توجه به ویژگی‌های نظام ثبت اختراع ایران انتخاب رویکرد سهل‌گیرانه می‌تواند کار ارزیابی را کم هزینه تر و ساده تر سازد. برای نمونه مناسب است تصریح شود که سلول‌های بنیادی انسانی با توجه به اینکه از عناصر طبیعی هستند باید از محیط طبیعی آن جدا شده و با حداقلی از مداخله فنی همراه باشند تا جدید تلقی شوند. همچنین مناسب است برای احراز گام ابتکاری به ضرورت توجه به «اثر غیرمنتظره فنی» و «احساس نیاز» در زمان تقاضای ثبت اختراع توجه شود. برای اعمال شرط کاربرد صنعتی بر نوآوری‌های این حوزه نیز سه شاخص معین، ملموس و قابل توجه بودن پیشنهاد می‌شود.