بازشناسی تاثیر مسئله امنیت بر تمرکزگرایی در خراسان و سرزمین های هم جوار در دوران غزنوی (351- 431 هجری)

از دوران پیش از اسلام تا پایان سده چهارم هجری، جامعه سیاسی شرق فلات ایران به ویژه خراسان و ماوراءالنهر، متشکل از حکومت هایی محلی بوده است. این حکومت های محلی در اداره امور داخلی خود استقلال عمل داشتند. در سده چهارم هجری جامعه سامانی به دلیل تغییر الگوهای ارزشی و زیاد فرقه گرایی، دچار بحران های امنیتی داخلی (تنش ها و کشکمش میان گروه های اجتماعی) و خارجی (حملات نیروهای ترکمن و به ویژه قراخانیان) شد. در این وضعیت با تضعیف جنبه های داوطلبانه نظم اجتماعی، به ناچار بعد سیاسی نظم (زور) به کمک نهادهای نظامی ایجاد شده و منجر به دگرگونی ساختار قدرت و گذر از سامانیان به حکومت نظامی غزنوی شد. در این راستا نهادهای انتظامی و نظامی غزنوی بر اساس خصلت سازمانی خویش کوشیدند با حذف حکومت های محلی و اعمال سرکوب و برقراری فضای امنیتی، کنترل مستقیم و همه جانبه ای را بر خراسان و سرزمین های هم جوار اعمال کنند. به عبارتی هدف از تمرکزگرایی غزنوی استفاده از همه توانمندی های موجود در جامعه برای مقابله با بحران های امنیتی در حال افزایش بود. این مقاله با بررسی وضعیت امنیت در جامعه سامانی- غزنوی نشان می دهد که چرا بحران امنیتی ایجاد شده منجر به حذف حکومت های محلی در منطقه گردید؟ و این امر چه پیامدهایی را برای جامعه به همراه داشت. روش این تحقیق کیفی، با رویکرد مطالعه زمینه ای و توصیف غنی و شیوه گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای است.