مطالعه موردی به مثابه یک روش شناسی

مطالعات موردی نقش مهمی در توسعه بنیادی و روش شناسی علوم اجتماعی داشته است. از سوی دیگر، سردرگمی و شبهات بسیاری درباره چیستی مطالعات موردی و کاربرد آنها وجود دارد. از آنجا که به نظر می رسد بسیاری از پژوهش های اجتماعی، از مطالعه موردی استفاده می کنند، روشن کردن چیستی و چگونگی کاربرد مطالعات موردی اهمیت می یابد. به ویژه آنکه این روش در پژوهش های جامعه شناسی در ایران به مثابه یک روش شناسی مستقل کمتر به کار گرفته می شود. این مقاله، در دو بخش تنظیم شده است. در بخش اول، تلاش می شود که ضمن شرح فرآیند انجام مطالعه موردی به مثابه یک روش شناسی «چیستی» و «چگونگی» آن روشن گردد. در این بخش، دو رویه مهم انجام مطالعات موردی یعنی مطالعه موردی توصیفی استیک (1379) و مطالعه موردی تبیینی ین (1378) که در ادبیات بسیار مورد توجه است، شرح داده می شود. در بخش دوم، پیشینه 28 پژوهش که با عنوان مطالعه موردی در فصلنامه جامعه شناسی ایران از سال 1381 تا 1395 صورت گرفته با استفاده از روش مرور سیستماتیک بررسی می گردد. نتایج نشان داد از میان 28 پژوهشی که با عنوان مطالعه موردی ارایه شده است، فقط 71/10 درصد مطالعه موردی را به مثابه یک روش شناسی به کار گرفته است. در واقع، مطالعه موردی در اغلب این پژوهش ها به عنوان یک روش شناسی مستقل به کار گرفته نشده است بلکه عمدتا انتخاب آنچه باید مطالعه شود، در دیگر روش شناسی ها به ویژه پیمایش بوده است.