نقش شبهه در حرکتهای متعارض تاریخی از دیدگاه نهج البلاغه

زندگی انسان ها با حرکت تاریخی خود، تحت تاثیر عوامل مختلف، همواره دو مسیر متناقض را پیموده، به گونه ای که تنازع، پیوسته جز لاینفک آن بوده است. مسیر هماهنگ با حرکت پیامبران الهی و مسیری که عامل انحراف از آن می شود. با بررسی در نهج البلاغه دیده می شود، علی علیه السلام برای تحلیل تعارضات تاریخی، «شبهه» را که در منظومه فکری ایشان، (شباهت باطل به حق) است، عامل مشترک شکل دهی به تضادهای صورت گرفته، ذکر می کنند. نوشته حاضر با مبنا قرار دادن موضوع مورد نظر و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، ابتدا دیدگاه امام علیه السلام درباره حرکت تاریخ را جستجو و سپس این مسیر را بر پایه شبهه مورد تحلیل قرار داده آمده موید آن است که: حضرت، تاریخ را دارای حرکت فراز و فرود علت مدار که در ارتباط با اختیار انسان است، ذکر می کنند و برای آن مسیرهایی خاص بر اساس تمایلات و خواسته های نفسانی، وساوس شیطانی، تسلط زورمداران، فتنه انگیزی عالم نمایان و...  به تصویر می کشند که به علت پوشاندن حقایق و وارونه سازی واقعیت ها برای جامعه انسانی، در موارد متعددی حرکت متضاد تاریخی طی می شود.