بازدارندگی به مثابه استراتژی امنیتی- دفاعی جمهوری اسلامی ایران؛ چالش ها، الزامات و مدل راهبردی آن

با فروپاشی نظام دو قطبی و تغییر در دو بعد عرصه نظام و اولویت بندی موضوعات در نظام نوین جهانی، خاورمیانه به یکی از بستر های اعمال استراتژی بازدارندگی نوین تبدیل گردید. جمهوری اسلامی ایران نیز که در منطقه منازعه آلود خاورمیانه قرار گرفته است برای تامین امنیت خود بر بازدارندگی تاکید دارد. مقاله حاضر با تحلیل کیفی ضمن توجه همزمان به رویکردهای قدرت محور، هویت محور و منفعت محور در قالب سه سطح ملی، منطقه ای و بین المللی در صدد پاسخ به این سوال بوده است که "استراتژی کنونی ایران با چه مولفه هایی از بازدارندگی نوین همخوانی دارد؟" فرضیه مورد بررسی برای پاسخ به این پرسش عبارت است از: "استراتژی امنیتی-دفاعی ایران صرفا از مولفه نظامی بازدارندگی،نه تمامی مولفه های بازدارندگی نوین الهام گرفته است. بدین معنا که هم افزایی تمامی ابعاد از جمله ابعاد نظامی، سیاسی، اقتصادی بازدارندگی پساجنگ سردی، در معادله بازدارندگی ایران وجود نداشته و بازدارندگی برای ایران عکس العملی نظامی در برابر اقدامات بازدارنده مخاصمان برون منطقه ای و متحدان منطقه ای آنها بوده است".در همین راستا، تلاش برای رسیدن به درک جامعی از بازدارندگی و سیر تحول آن با رویکرد آسیب شناسی برای تبیین مدل مناسب بازدارندگی ایران، هدف این پژوهش را تشکیل می دهد. بر اساس یافته های تحقیق، می توان گفت به علت افزایش تاثیر دو محیط منطقه ای و بین-المللی نسبت به محیط ملی، عملکرد ایران بیشتر مبتنی بر الزامات جنگ نامتقارن است تا بازدارندگی. همچنین موفقیت بازدارندگی ایران به استفاده از بازدارندگی با انکار در مقابل بازدارندگی با مجازات بستگی دارد.