ماگماتیسم بازالتی دونین البرز مرکزی شاهدی بر کافت زایی پالئوتتیس

در شمال خاوری استان تهران و در پهنه البرز مرکزی در مرز سازند جیرود با سازند مبارک در اطراف دهکده جیرود و در نواحی دربندسر تا گرمابدر، افق ضخیم بازالتی رخنمون دارد که نشان دهنده مرز ناپیوسته دونین- کربونیفر در این منطقه است. این افق سنگی شامل تناوبی از روانه‏ های بازالت، تراکی بازالت و تراکی آندزیت با بافت غالب پورفیری و دیاباز با بافت افیتیک و ساب افیتیک به شکل دایک‏ های تغذیه کننده است که سرشت آلکالن سدیک نشان می دهند. در نمودارهای عنصرهای خاکی کمیاب بهنجارشده به ترکیب کندریت، یک کاهش تدریجی از سوی عنصرهای خاکی کمیاب سبک به سوی خاکی کمیاب سنگین دیده می شود. افزون براین، در نمودار عنکبوتی بهنجارشده به ترکیب گوشته اولیه، الگوی نمونه‏ های بررسی شده همانند الگوی مذاب‏ های برخاسته از خاستگاه بازالت های جزیره های اقیانوسی است. نمونه‏ های بررسی شده در نمودارهای تمایز زمین ساختی در قلمرو بازالت‏ های درون ورقه قاره ای جای می گیرند. نتایج تعیین عنصرهای کمیاب و همچنین، برخی عنصرهای اصلی نشان دهنده ذوب بخشی کمتر از 10 درصد خاستگاهی گارنت لرزولیتی با خاستگاه ستون گوشته‏ ای در حال صعود در ژرفای نزدیک به 90 تا 110 کیلومتری است. برپایه داده‏ های زمین شیمیایی گمان می رود بازالت‏ های گرمابدر در زمان دونین پسین (و زمان‏ های پیش از آن) در حاشیه ای غیرفعال در امتداد مرز جنوبی پالیوتتیس متاثر از زمین ساخت کششی و یا فعالیت ستون گوشته ای پدید آمده باشند.