«را» حرف اضافه یا نقش نما؟ نگاهی نقشی- شناختی به مقوله دستوری «را»

«را» یکی از عناصر بحث‌برانگیز زبان فارسی است که درباره ی نقش آن پژوهش‌های بسیاری انجام شده است. در این مطالعه، مقوله ‌ی دستوری «را» در چارچوب نظریه ی مقوله‌بندی و بر اساس نقش‌هایی که می‌پذیرد، تعیین می‌گردد. زیرا تعیین مقوله‌ ی عناصر زبان در آموزش زبان، هم برای مدرسان و هم برای زبان‌آموزان، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و از آنجایی که آموزش و یادگیری نقش‌های این عنصر در زبان فارسی کمی دشوار است، تعیین مقوله ‌ی آن می‌تواند در درک جایگاه و نقش آن مفید واقع شود. «را» به‌عنوان نشانگر مفعول یا نشانگر حالت، نقش‌نمای گفتمان و حرف اضافه (به‌طور خاص پس ‌اضافه) نامیده‌ شده است. در این پژوهش ابتدا ویژگی‌های مشترک حروف اضافه و «را» از لحاظ تاریخی، رده‌شناختی و نحوی مورد بررسی قرار می‌گیرد و سپس با نگاهی نقشی- شناختی به ویژگی‌های معنایی آن پرداخته می‌شود. نتیجه ‌ی تحلیل‌های این پژوهش نشان می‌دهد که در چارچوب شناختی و بر اساس دیدگاه مقوله‌بندی، «را» همچنان یک حرف اضافه است، اما در حاشیه‌ ی مقوله ‌ی حروف اضافه قرار دارد و از عناصر سرنمون این مقوله مانند «در» و «با» در حال فاصله گرفتن است. همچنین، مشخص می‌گردد که «را» روی پیوستار «حرف اضافه- نقش‌نما» قرار دارد و در حال تغییر نقش از یک «حرف اضافه» به یک «نقش‌نما» است و تحت فرایند دستوری‌شدگی قرار دارد.