تبیین پدیدارشناسانه رفتار آب در شکل گیری نظام باغ سازی بیرجند با استفاده از مدل کیفی

در طول تاریخ، معماران همواره آب را به درون بناها دعوت کرده اند. عنصر آب، چنان در ساخت ترکیب بناها وارد شده که عملا نمی توان آن را از معماری جدا دانست و بدون آن فضاها بی جان و خشک جلوه می کنند. این معنای بلند، نیازمند ارج نهادن، بروز و جلوه گری در فرهنگ و معماری امروز ما دارد تا غبار کهنگی و تعلق به گذشته از چهره آن زدوده شود؛ اما چگونگی تحقق آن نیازمند تامل و تحقیق است. افزون بر آن، با توجه به کمبود آب در ایران و به ویژه در بیرجند، لازم است توجه ویژه و هنرمندانه ای به این عنصر حیاتی شود و قدر و ارزش آن بیش ازپیش برای همگان معرفی شود. هدف از این پژوهش، تبیین رفتار آب در شکل گیری نظام باغ سازی بیرجند با بهره گیری از روش کیفی و با رویکرد پدیدارشناسانه و پاسخگویی به این پرسش ها است: آیا آب در نگاه معماران در نظام باغ سازی بیرجند از اهمیتی برخوردار بوده است؟ آیا آب به لحاظ ابعاد فرآیندی، عملکردی و محیطی می تواند مخاطبان را به خیزش و لذت روحی و روانی در نظام باغ سازی وادار سازد؟ بدین منظور، داده های مورد نیاز با نمونه گیری هدفمند و مصاحبه ژرف با پنج نفر از متخصصان، خبرگان و افراد ماهر در حوزه مورد پژوهش (معماری و میراث فرهنگی) که در نظام باغ سازی بیرجند تجربه بالای 15 سال داشته و با نظام با باغ سازی بیرجند آشنایی کامل داشتند، جمع آوری شد. برای تعیین پایایی پرسشنامه ها، پیش آزمون انجام گرفت که مقدار آلفای کرونباخ برای پرسشنامه رفتار آب 82/0 و پرسشنامه نظام باغ سازی 86/0 محاسبه شد که نشان از پایایی پرسشنامه ها دارد. سپس تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار Maxqda صورت گرفت. نتایج تحلیل داده ها نشان داد (05/0> P) که نه تنها آب در نگاه معماران در نظام باغ سازی بیرجند از اهمیت برخوردار است بلکه آب به لحاظ ابعاد فرآیندی، عملکردی و محیطی می تواند مخاطبان را به خیزش و لذت روحی روانی در نظام باغ سازی وادار سازد. با توجه به نتایج به دست آمده، پیشنهاد می شود که نظام سنتی تامین و گردش آب در باغ های تاریخی حفظ شود، کارکردهای آب در باغ شامل منظر کشاورزی احیا شود و سعی بر این نباشد حال که منظر کشاورزی اهمیت گذشته را ندارد، آب کارکردهای غیر اصیلی در باغ ها پیدا کند.