بررسی تطبیقی وحدت وجود از دیدگاه مکتب و دانته در عرفان هندویی با مکتب صدرایی در عرفان اسلامی

وحدت وجود از مسایل بغرنجی است که در مکاتب عرفانی مطرح است. این تحقیق درصدد توصیف مقایسه‌ای دیدگاه مکتب هندویی و عرفان اسلامی برآمده که عمق توجه دانشمندان جهان اسلام را بیان می‌دارد. در مکتب هندویی و در بین مسلمین سه تفسیر از وحدت وجود ارایه شده است: 1. عالم یک وجود واحد شخصی است که همه اشیای عالم اجزای آن محسوب می‌شوند. این نظر را برخی از متکلمین اسلامی به عرفا نسبت داده‌اند. 2. عالم یک وجود واحد شخصی است و کثرات و اشیای دیگر، موهوم و سرابی بیش نیستند. این نظر به برخی از صوفیه منتسب می‌باشد. دو تفسیر یادشده از وحدت وجود، از کلمات مکتب هندویی نیز استفاده می‌شود. 3. عالم یک وجود واحد شخصی بی‌نهایت و نامحدود است که جایی برای غیر نمی‌گذارد. کثرات، شیون و ظهورات آن وجود واحد شخصی‌اند. در این دیدگاه، اتصاف کثرات به وجود، مجاز است. در نسبت وجود به کثرات، وجود واحد شخصی نقش حیثیت تقییدیه شانی را ایفا می‌کند و اختلاف کثرات که یکی برتر از دیگری می‌باشد اختلاف تشکیکی است. این تفسیر، نظر اکثر عرفای مسلمان است و از کلمات عرفان هندویی نیز به‌دست می‌آید.